Vliegende schotels

tech | The Hill | 10 nov 23

De Amerikaanse overheid heeft na tientallen jaren van waarnemingen door de meest betrouwbare getuigen eindelijk besloten om openlijk eens te bespreken wat er toch in ons luchtruim rondvliegt. Die getuigen – jachtpiloten, hoogopgeleid en getraind op koele waarneming onder hoge druk - zien voortdurend dingen langsvliegen die ze niet kunnen plaatsen. Telkens weer spreken ze van 'metalen bollen' die onmogelijke manoeuvres uitvoeren. Ze worden niet alleen gezien door mensen, ook door sensoren. Zijn het testvluchten van ultrageheime Amerikaanse prototypes? Zijn het spionnen van de vijand - Chinezen, Russen? Of toch .... aliens? Sean Kirkpatrick, natuurkundige en benoemd tot chef van een commissie van het Huis van Afgevaardigden, constateert dat geen enkele waarneming is toe te wijzen aan buitenlandse spionage; de Amerikaanse overheid zegt dat het geen geheime testvluchten zijn. Dus ...? Kirkpatrick zegt: 'aliens.'

JFK

politiek | NY Magazine | 9 nov 23

Was Lee Harvey Osward alleen? Filmregisseur Oliver Stone suggereert in zijn film JFK in 1991 dat er een complot was, geleid door de CIA, en dat Lee Oswald een 'pion' was, een 'patsy' zoals hij zelf zei voordat hij werd vermoord.

Dit verhaal draait om Jeff Morley, een veteraan van de Washington Post die tientallen jaren in de zaak groef. Wat overeind blijft: door verschillende presidenten zijn iets van 320.000 JFK-gerelateerde documenten vrijgegeven. Maar er zijn er nog 4.000 geheim, en de meeste liggen bij de CIA. President Joe Biden stelde een nieuwe ronde van openbaring uit, op verzoek van de CIA.

Er is een gat in de reportages binnen de CIA, over de 17 maanden voorafgaand aan de moord, waarin de CIA Lee Harvey Oswald in de gaten hield. Morley begon in 2003 een WOB-zaak tegen de CIA en kreeg 500 pagina's; maar de CIA zei hij 44 documenten over een bepaalde agent uit 1963, 1978 en 1979 niet zou krijgen.

Dus weer geen sluitend verhaal. Maar waarom dan die geheimhouding?

'Drie keer zo efficiënt'

tech | New Atlas | 7 nov 23

Verticale 'zeilen' bevestigd aan een kabel, vangen wind, gaan bewegen, de kabel wordt op sleeptouw genomen en die zwengelt een generator aan. Concept van start-up Airloom, heeft net 4 miljoen ruggesteun gekregen van Bill Gates.

Dit concept heeft palen van 25 meter hoog, bladen van 10 mtr hoog, kan vervoerd worden op 1 vrachtwagen, onderdelen zijn standaard ... Airloom schat dat de bouwkosten een kwart zijn van de kosten van een windmolen met hetzelfde vermogen. Minder hoog, dus minder dominant in het landschap (en makkelijker te onderhouden). Airloom zegt dat de 'levelized cost of energy' een derde is van een moderne windmolen, 1,3 dollarcent per kwh.

meedoen, niet toekijken

politiek | Noahpinion | 7 nov 23

Liberalisme, het vrije westen, onze waarden, hoe u het maar noemen wil - verliest de informatie-oorlog. In de Tweede Wereldoorlog, betoogt Noah Smith, deden we keihard mee met goed gemaakte films, affiches en reclamespotjes. Sindsdien, ergens in die tachtig jaar, hebben we met elkaar besloten dat dat 'propaganda' is, iets voor Sovjets en Nazi's, maar niet voor ons soort mensen.

'Thought control' is voor de engerds en niet voor een vrije samenleving en dus niet voor ons. We besloten om uit de arena van de vrije meningsuiting te stappen, en het vanaf Olympische hoogte aan te zien.

Stel je nou eens voor dat een land dat wordt binnengevallen door een vreemde mogendheid, zegt dat het niet betrokken wil zijn bij geweld en de verdediging overlaat aan burgers met zelfgemaakte wapens?

Er valt iets tegen te doen. We weten dat er disinformatie is, sociale media worden overspoeld door allerlei vormen van propaganda. Waarom doen we niet mee? Als Rusland en China ons proberen te beïnvloeden via troll farms en TikTok, waarom laten we het tegengeluid dan over aan burgers? 'De Amerikaanse overheid moet meedoen,' zegt Smith. 'Het belangrijkste: onze liberale waarden duidelijk uitleggen, en vertellen waarom ze waardevol zijn, en wat de overheid doet om die te waarborgen.'

Onverbeterlijk ...

psychologie | FT | 3 nov 23

U kent het raadseltje: 'Als een bal en een racket samen €1,10 kosten, en het racket kost €1 meer dan de bal, hoe veel kost dan de bal?' Daniel Kahneman gebruikte dit om uit te leggen dat wij op twee manieren denken: snel en intuïtief, of logisch en langzaam.

Anderen hebben ontdekt dat mensen die het goede antwoord op deze test geven, minder ontvankelijk zijn voor nepnieuws.

Je zou denken dat de meeste mensen wel in staat zijn om het goede antwoord te geven, als ze even de tijd zouden nemen om te checken of hun intuïtieve antwoord wel klopt. Een nieuw onderzoek haalt dit onderuit. De proefkonijnen kregen allerlei steuntjes: “HINT: 10 cent is niet het goede antwoord." Of: "Voordat u antwoordt, overweeg of het goede antwoord misschien '5 cent' is." Of, helemaal bot: "Het antwoord is vijf cent. Zet alstublieft het cijfer vijf in dit veld: ___ cent."

Meer dan 20% van de respondenten schreef nog steeds een verkeerd antwoord op, zelfs nadat ze dus expliciet te horen hadden gekregen wat het goede antwoord was ....

De onderzoeker die eerder het verband legde tussen de racket-en-bal test en nepnieuws, is niet verbaasd over deze uitkomst: er zullen altijd mensen zijn die liever vertrouwen op hun eigen buikgevoel, zegt hij, dan op advies of suggesties van een of andere wijsneus die ze niet kennen.

Econoom Tim Harford concludeert: we kunnen misschien een deel van de mensheid leren dat ze nepnieuws kunnen herkennen - door even pauzeren, nadenken, een paar vragen stellen. Maar er zal altijd die 20% onverbeterlijken zijn. (FT heeft betaalmuur, vandaar deze wat langere samenvatting)

Goliath en David

geld | Adam Tooze | 29 okt 23

De economie van Rusland is 15 x groter dan die van Oekraïne in absolute dollars; acht keer groter in termen van 'purchasing power parity,' zeg maar koopkracht.

Dat betekent dat de leger-uitgaven van Rusland, zelfs als ze even groot zijn als die van Oekraïne, een veel kleinere fractie van de economie zijn; 6% van BBP, schat econoom Adam Tooze. 'Om dit werkbaar te maken hoeft Moskou maar klein beetje aan de economische knoppen te draaien.'

Veel industrie in Oekraïne is in elkaar gestort; en de 8-9 miljoen mensen die naar het buitenland zijn gevlucht vertegenwoordigen de grootste exodus in een halve eeuw. Alle indicatoren staan op alarm: omvang van de staat als percentage van de economie, hoeveelheid mensen die afhankelijk zijn van staatssteun, en ga zo maar door.

En toch .. draait de economie van Oekraïne, is de hryvnia niet in waarde gekelderd, zijn de staatsobligaties zelfs aan het stijgen sinds de zomer. Dankzij financiële samenwerking van centrale bank, overheid en vooral buitenlandse geldleners.

Elektrische revoluties

tech | FT, Economist | 27 okt 23

Toyota zegt dat het in 2027 in staat zal zijn om om zogenaamde 'solid state' accu's te produceren voor zijn elektrische auto's. Die zouden in tien minuten kunnen opladen en een actieradius bieden van meer dan 900 km op een volle accu. Het zou een doorbraak betekenen voor elektrische mobiliteit. Buitenstaanders zijn skeptisch, maar Toyota zet door. Dit FT-artikel bevat ook een mooie gedetailleerde uitleg over het verschil tussen 'solid state' en een gewone accu, voor leken zoals de Bicker.

Een andere hoopgevende ontwikkeling in accu-land: zout in plaats van lithium. Zout is, in tegenstelling to lithium, overal te vinden, en makkelijk te ontginnen zonder grote milieuschade. Een sodium-kathode heeft bovendien geen kobalt of nikkel nodig om optimaal te functioneren - zoals lithium die wel nodig heeft. Nadeel: zwaarder dan lithium en minder 'energiedichtheid,' dus niet ideaal voor telefoons, laptops en auto's; maar wel voor thuisaccu's (om zon- en wind-energie op te slaan), zwaar transport en netwerken. CATL, de grootste accufabrikant ter wereld, is één van de tientallen bedrijven in China die nu fabrieken bouwen voor de productie van na-ion accu's. Zo ook BYD.

Stop/go/stop ....

tech | The Verge | 24 okt 23

Een slechte week voor zelfrijdende auto's. Cruise, een van de twee bedrijven die in San Francisco zelfrijdende taxi's aanbieden, heeft zijn vergunning verloren 'met onmiddellijke ingang,' na een ongeluk. En Tesla kreeg een dagvaarding van de federale overheid om interne documenten af te geven die betrekking hebben op de 'zelfrijdende aspecten' van de auto's. Zo'n dagvaarding volgt meestal als het Openbaar Ministerie denkt dat een bedrijf niet vrijwillig alles heeft ingeleverd.

Het ongeluk met de Cruise taxi was er typisch een van de categorie 'je kunt 't niet verzinnen.' Een voetganger werd aangereden door een wegpiraat, vloog door de lucht, en landde voor de robotaxi. Die remde, week uit, maar niet voldoende, en kwam tot stilstand met het been van de voetganger nog steeds onder een achterwiel. Pas nadat Cruise op afstand de auto had ontsloten, kon de vrouw worden bevrijd. Ze is niet in levensgevaar.

China begrijpen

politiek, economie | Marginal Revolution | 18 okt 23

Econoom Tyler Cowen is lyrisch over een nieuw boek, en dat is al voldoende aanbeveling. 'China's World View: demystifying China to prevent global conflict,' door David Daokui Li.

Voorbeeld: door de anticorruptie campagne van de Communistische Partij doen ambtenaren niets meer. Wat vroeger mocht, is opeens strafbaar verklaard. Een ambtenaar die daadkrachtig is maakt onvermijdelijk vijanden, en riskeert dus aangegeven te worden door een opportunistische klokkenluider. Dan maar beter niks doen.

Transitie vergt minder energie

tech | Substack | 23 okt 23

Huh? Hoe kan dat nou weer? Weer een voordeel van de overgang naar elektriciteit als voornaamste energiedrager. "Elektrificatie betekent meer efficiëntie.' Een studie van Oxford prof Nick Eyre, en een andere van een Zwitsers/Frans onderzoeksteam.

Waarom is elektriciteit efficiënter dan steenkool, olie of gas? Een manier om het verschil te beschrijven is deze, van Eyre: 'De energietransitie is ook een verschuiving van hitte-producerende energiebronnen naar werk-producerende.'

Zie de auto. De cylinders drijven de aandrijfas. Maar die cylinders bewegen niet op en neer als je benzine naar ze toe duwt. Ze komen pas in beweging als je die benzine tot ontploffing brengt. Idem uw fornuis: het water gaat niet koken doordat het gas aan staat; pas als de gaspit is aangestoken, en gas gaat verbranden, ontstaat er hitte en dus energie. Elektriciteit werkt in de auto en in de keuken veel directer: de elektriciteit uit het stopcontact of de accu levert de energie, zonder tussenstappen. En dus ook zonder frictie, of verlies.

Heel erg versimpeld: tweederde van de 'primaire' energie die afkomstig is van alle bronnen gaat verloren als frictie, transport, verbranding etc. Het is dus niet zo dat elektriciteit even veel energie hoeft op te wekken als fossiele brandstoffen; slechts een derde van de hoeveelheid energie die aan de bron wordt gemeten. (tip D. Rosenberg)

Geld in muziek

ook belangrijk | Visual Capitalist | 20 okt 23

Dit is slechts een deel van de totale grafiek 'Muziekomzet 1973-2022.' Streaming is nog niet in de buurt gekomen van de LP's qua jaarlijkse omzet, en de groei lijkt er uit. In totale, cumulatieve omzet hebben cassettes nog steeds 2x zo veel geld opgeleverd - voor labels, producers, musici - als streaming.

Misvattingen over de energie-transitie

tech | substack | 13 okt 23

Geopinieerd, maar heerlijk onderbouwd verhaal van twee mensen die diep betrokken zijn bij de transitie van fossiele brandstof naar duurzame. Acht redenen waarom de snelheid van dat proces telkens wordt onderschat. Een paar fragmenten:

Niet lineaire maar exponentiële groei. Waarom? Verandering veroorzaakt veranderingen. Schaal veroorzaakt kostenverlaging, en dat is een virtueuze cirkel.

'Stocks follow flows.' Voorraden volgen trends. Het gaat er niet om dat fossiel nog steeds 80% van de energie levert - het is belangrijker dat duurzame energie een steeds groter percentage van de energie voor zijn rekening neemt. 'Kijken naar de omvang van de fossiele industrie is hetzelfde als paarden tellen in 1900.'

Disruptie: als de vraag naar fossiel eenmaal afneemt, een trendbreuk, dan gaat de markt van hoop naar vrees. 'Als kapitaalmarkten ruiken dat een bedrijfstak aftakelt, wachten ze niet tot het laatste vat is verkocht om te desinvesteren, en hun geld te stoppen in de opvolgers.'

Technologie bouwt op zichzelf. Een makkelijk probleem oplossen legt de basis voor de oplossing van een ingewikkeld probleem. 'De energiesector heeft de ketens van koolstof afgeschud en begint nu pas het periodiek systeem te ontdekken (...) nu er de keuze is om over te schakelen naar lithium en sodium en ijzer, worden de mogelijkheden onmeetbaar groter.'

Technologie gaat van simpel naar ingewikkeld. 'Evolutie is slimmer dan wij:' de creativiteit van duizenden uitvinders die de grenzen van het mogelijke opzoeken is veel groter dan het voorstellingsvermogen van mensen die in vergaderzalen zitten met spreadsheets.

De wereld is niet statisch. Het heeft geen zin om een energiesysteem voor de toekomst te modelleren op basis van de bestaande systemen. 'Er is niets aan de rups waaruit je kan afleiden dat hij een vlinder wordt.' (Buckminster Fuller)

'Het klimaat' is misschien de vonk waarmee dit proces begon. 'Maar de kern van de energietransitie is de verschuiving van een duur, inefficiënt, vluchtig, schaars, op handel gebaseerd fossiel systeem naar goedkopere, schonere, slimmere en snellere technologieën die voortdurend in prijs dalen en overal beschikbaar zijn. We gaan van zware, brandbare moleculen naar lichte, gehoorzame elektronen; van jagen op fossiele brandstoffen naar het oogsten van de zon. De duurzame revolutie is de voortzetting van de energie-geschiedenis: efficiëntie is beter dan verspilling, technologie wint van grondstoffen, economie wint van ideologie.'

Ja, dus weer een techno-optimistisch verhaal. Voelt u wantrouwen? lees het artikel en de verwijzingen naar de bronnen. (tip D. Rosenberg)

AI in sport

tech | The Athletic | 17 okt 23

Amazon Prime Sport heeft AI aan het werk gezet om American Football te voorspellen. Welke speler gaat proberen door de lijn te breken? En ja hoor, de AI zag iets wat zelfs de programmeur, een oud-speler, niet had gezien.

Hoe lang nog voordat AI de keeper bij voetbal gaat helpen te voorspellen naar welke hoek de penalty gaat, vraag Reinout van Wagtendonk (tip) zich af?

Cursus Oeigoer

politiek | via Marginal Revolution | 10 okt 23

Wat is dat volk, in die uithoek van China? 'In het hart van Eurazië, cultureel, genetisch en historisch; maar vaak in een grijs gebied, deel van en toch afzonderlijk.'(...) De meest westelijke stad ligt bijna even ver van Jerusalem als van Sjanghai.'

'Een groot gebied, meer dan twee keer zo groot als Frankrijk, pas in de jaren 1750 geannexeerd door de Manchu keizers van China.' (...) 'Oeigoers zijn Sunni Moslims die een Karluk Turkische taal spreken. (...) Meest opvallend voor buitenstaanders zijn hun exotische Euraziatische gelaatstrekken. Oeigoers kunnen er Iraans uitzien, of Europees, of Chinees; meestal een mengeling van die drie.' Geneticus duikt dan in de diepte om vast te stellen wat de dominante erfenis is.

Techno-optimist

tech | a16z | 16 oct 23

Een echt manifest, van Marc Andreessen, pater familias van Silicon Valley! 'Wij geloven ....' etc. Oordeel zelf. NB dit zijn slechts fragmenten, het verhaal is veel langer en mooier en degelijker onderbouwd.

'Er zijn maar drie bronnen van groei: bevolkingsgroei, gebruik van natuurlijke bronnen, en technologie. (...) Wij geloven dat technologie een hefboom op de wereld is - de manier om meer te doen met minder. (...) Wij geloven dat vrije markten de meest effectieve manier vormen om een technologische economie te organiseren.'

'De econoom William Nordhaus heeft laten zien dat de scheppers van een technologie slechts 2% van de economische waarde daarvan in hun zak steken. De overige 98% vloeit door naar de samenleving, in wat economen nemen 'sociaal surplus.' Technologische innovatie in een marktsysteem is inherent filantropisch, met een ratio van 50:1. Wie krijgt er nu meer uit een nieuwe technologie, het bedrijf dat die ontwikkelt, of de miljoenen of miljarden mensen die hem gebruiken om hun levens te verbeteren?'

[OK, en de planeet dan? Daar gaat-ie:]

'Wij geloven dat energieverbruik moet toenemen. Energie is de motor van onze samenleving. Hoe meer energie we hebben, hoe meer mensen we kunnen hebben, en hoe beter het leven van allen kan zijn. (...) We moeten het energieverbruik van de hele wereld naar ons niveau tillen, en dan onze energie verduizendvoudigen, en dan de energie van de rest van de wereld verduizendvoudigen.'

'Wij geloven dat er geen inherent conflict is tussen de techno-kapitaal machine en de natuur. De CO2 emissies van de VS zijn nu lager per hoofd van de bevolking dan 100 jaar geleden, zelfs zonder grootschalig gebruik van kernenergie.'

'Wij geloven dat technologie de oplossing biedt voor de aftakeling van het milieu en crisis. Een technologisch geavanceerde samenleving verbetert de natuur, een technologisch stagnerende samenleving ruïneert die.'

'Wij geloven dat het bevorderen van technologie één van de meest deugdzame manieren is om ons leven zin te geven.'

Kan ook!

tech | New Atlas | 16 okt 23

En waarom zou je voor al die korte ritjes - de boodschappen, de kinderen ophalen, de voetbalclub, de rit naar het bos met de hond - die grote SUV pakken?

De 'Rodster' is een elektrische auto, max snelheid 125 km/u, bereik 250 km, gaat eind 2024 in productie, geschatte prijs €23.000. Ontwikkeld in Slowakije. Zal in ons onvoorspelbare klimaat weinig aftrek vinden, maar elders?

Taiwan

politiek | Noahpinion | 15 okt 23

Wat zei Schopenhauer ook alweer? 'Het ergste moet nog komen.' Waar je ook kijkt, alleen maar ellende. Oekraïne, Israel, immigratiegolven, een stuurloze EU, een gepolariseerde VS, de verloedering van het openbaar debat, machtsgrepen in Afrika, de tweede termijn van president Trump. Maar het kan nog erger. China bereidt zich voor op oorlog over Taiwan, en de VS is niet voorbereid. Econoom Noah Smith schetst een plausibel scenario. Xi Jinping zegt openlijk dat hij zich voorbereidt op oorlog; de Chinese luchtmacht oefent regelmatig rondom Taiwan. De VS hebben bases in Guam, Okinawa en de Filippijnen. Japan is bezig zich te herbewapenen. Beiden kunnen de Chinese aanval op Taiwan verijdelen. Maar nu nog niet. De Japanners zijn nog schepen aan het bouwen, de Amerikaanse defensiebedrijven produceren nog steeds op een veel te laag niveau. En misschien begint China de verovering van Taiwan door .... de bases van de VS in Azië te bombarderen. Pearl Harbor?

Dus, zegt Smith: WO3 is een mogelijkheid, en niet eens zo'n kleine. Hij wil dat Amerikanen zich voorbereiden. De productie van granaten, schepen, drones en wat dan ook staat op een te lage pit. Een sterk leger is de beste kans voor vrede.

Enfin, lees het verhaal, de argumenten zijn niet kort samen te vatten. Interessante reacties van lezers, waaronder deze: 'China is veel te kwetsbaar: voor voedsel afhankelijk van de VS, enorme importeur van gas en olie, de maakindustrie is afhankelijk van aan- en afvoerlijnen.'