Hoe versla je Rusland
politiek | via Stefan Korshak, Kyiv Post | 17 dec 23
(* foutje in de vorige versie, daar stond 'Lets' ....)
De regering van Estland heeft vorige week een klinische en gedetailleerde strategie voor de oorlog in Oekraïne gepubliceerd, bestemd voor de Navo-bondgenoten. Samengevat: de komende twee jaar kan Rusland niet escaleren omdat de verliezen - vooral aan mankracht - in Oekraïne te groot waren. Rusland is bezig in hoog tempo de wapenproductie op te voeren. Maar wij kunnen dat ook - makkelijk. De Ramstein Groep (54 landen, waaronder alle 31 Navo-lidstaten) heeft een gezamelijk BBP van €47 biljoen; onze bijdragen aan de oorlog zijn tot nu toe 0,2% daarvan. De defensiebegrotingen van de Ramstein-leden samen zijn 13x zo groot als die van Rusland.
De oorlog kost Rusland nu 10 miljard euro per maand; de Ramstein-coalitie geeft tot nu toe gemiddeld 5,3 miljard per maand uit.
Wij kunnen dus de uitputtingsoorlog makkelijk aan; het gaat er om dit aan de Russen duidelijk te maken. 'Wij zijn in een 'battle of wills.' Onze strategische taak is Rusland's kansberekening te veranderen, en ze duidelijk te maken dat succes niet haalbaar is met militaire middelen.'
'Het urgente korte-termijn doel is de Russen van de overtuiging af te helpen dat de oorlog in 2024 klaar kan zijn. Dat moet het jaar zijn waarin Oekraïne en wij de militaire en productie-fundamenten bouwen die nodig zijn om Rusland te verslaan.'
Eén van de doelen is de komende tijd zo veel mogelijk Russen te doden. (ja, dat klinkt cru.) Rusland kan nu 130.000 getrainde, op elkaar ingewerkte soldaten per zes maanden leveren. 'Het is dus zaak om stelselmatig tenminste 50.000 Russische soldaten per zes maanden uit te schakelen, zodat Rusland geen effectieve aanvalskracht kan opbouwen. Dit is Oekraïne tot nu toe gelukt.'
Intussen moeten wij in het Westen duidelijk onze productiecapaciteit van vooral ammunitie opvoeren. Maar nogmaals, zeggen de Estlanders: dat is economisch makkelijk haalbaar. 'Slechts 0,25% van ons gezamenlijk BBP is 120 miljard euro per jaar, meer dan voldoende om deze strategie uit te voeren.'
Dictator Trump
politiek | Washington Post | 30 nov 23
Lang en provocerend opiniestuk van Robert Kagan. 'Tenzij er een wonder gebeurt is Donald Trump binnenkort de Republikeinse kandidaat voor president, en is er niemand die hem kan tegenhouden. Als dat eenmaal een feit is, komt er een abrupte draai in de machtsdynamiek, in zijn voordeel. Stemmen zijn de valuta van de macht, in ons systeem. Geld volgt. Zo wordt Trump nog veel machtiger dan hij nu is.' Iedere Republikein die tot nu toe zijn stem heeft verheven, zal begrijpen dat het zinloos is na Trump's benoeming; en daarna zijn mond houden.
Biden heeft niet de voorsprong die je normaal hebt als zittend president. Trump is namelijk ook zittend, min of meer. Dus je kunt hem niet afschilderen als een onzekere toekomst. 'Er zijn maar weinig Republikeinen die het presidentschap van Trump beschouwen als abnormaal of onsuccesvol.' Dus die volgen wel.
Biden verslaat hem? Tja, misschien wel. Maar volgens de peilingen nu - weinig kans. Dus wie gaat Trump, vol haat en wraakgevoelens, eenmaal tegenhouden als hij president wordt? En alle mensen die hij benoemt, die zo mogelijk nog meer wraakbelust zijn?
Zeker niet de rechterlijke macht. Die kon hem al niet eens achter de tralies krijgen toen hij gewoon burger was. Goeverneurs van de staten? Gaan die burgers van de straat jagen die de steun hebben van de President?
Lange leve oorlog
politiek | WSJ | 7 dec 23
Wij van de Westers media schrijven - hopen - steeds dat Rusland failliet gaat aan de oorlog. Maar we zien niet hoe een dramatische strijd juist een inspiratie voor eenheid kan zijn, schrijft David Satter, al tientallen jaren Rusland-verslaggever.
Hij citeert geschiedkundige Sergei Chernyshov, die beschrijft wat hij zag toen hij het dorp van zijn ouders bezocht. 'Tienduizenden soldaten zijn niet teruggekeerd van het front. Maar honderdduizenden wel, en met zo veel miljoenen roebels, meer dan ze ooit hadden kunnen dromen. In de Russische dorpen zijn er constant begrafenissen, maar ze geven het gevoel onderdeel te zijn van iets groots - nazisme uitroeien in Oekraïne, en eindelijk eens afrekenen met homo's, joden en het collectieve Westen.'
Inflatie doet pijn, maar Russen zijn er aan gewend om hun eigen voedsel te verbouwen en op te slaan. En de oorlog biedt weer nieuwe mogelijkheden. Soldaten krijgen 195.000 roebel per maand, ongeveer 2.100 euro, bijna 14x het modale inkomen in de armste regio's van Rusland. Als een soldaat sneuvelt krijgt zijn familie 55.000 euro, een fortuin in Rusland.
Op 30 september kondigde Poetin een nieuwe feestdag aan, De Dag van de Hereniging, voor de annexatie van Donetsk, Luhansk etc. 22 Augustus is de Vlaggendag, en 4 november Dag van de Nationale Eenheid, waarop het einde van de bezetting door de Polen in 1604 wordt gevierd.
Een Russische overwinning zou de oorlogsmentaliteit versterken. En die kun je niet laten verslappen, want dan raak je je invloed kwijt. Dus moeten de machthebbers (Poetin of wie dan ook) een nieuwe oorlog vinden. 'Dat is een lange-termijn bedreiging voor het Westen.'
'The Rest is History: JFK'
politiek | podcast | 7 dec 23
Zestig jaar geleden werd president John F. Kennedy vermoord. Zoals u misschien al hebt gemerkt lees ik gretig iedere komplottheorie die om de hoek komt. Het is toch té ongeloofwaardig: een zonderling die erin slaagt om met een gewoon geweer, per postorder aangeschaft, een Amerikaanse president te doden? Vanaf de zesde verdieping? Die twee dagen later zelf wordt doodgeschoten door een schimmige nachtclubeigenaar? Kom op! Dat gelooft toch niemand?
Maar ik ben deze week in één klap genezen. Het boek is voor mij dicht. Er was geen komplot, het was gewoon zo raar als het was. En dat is te danken aan twee Britse geschiedkundigen Tom Holland (o.a. 'Rubicon') en Dominic Sandbrook en hun podcast 'The Rest is History.' Ze bekijken de feiten en filteren die met de ervaring van geschiedschrijvers. Luister naar de slot-aflevering, en kijk of u ook wordt overtuigd (als dat al nodig was).
In de zes afleveringen daarvoor: schitterende beschrijving van 'vier dagen in Dallas' met oog voor veelzeggende details - hartverscheurend, bizar, verbluffend.
Nick Bostrom interview
tech |UnHerd | 12 nov 23
Nick Bostrom, filosofieprofessor aan Oxford, schreef al heel vroeg het boek 'Superintelligence.' Dit is een heel goed interview, vooral door de vragen. Een paar flarden:
Iedere keer als je een LLM opschaalt, ontdekt hij nieuwe dingen. 'En dan op zeker moment snapt hij het. Nadat hij genoeg neuronen in zijn brein heeft, of voldoende voorbeelden heeft gezien, ziet hij het onderliggende principe, of hij ontwikkelt het goede hogere niveau van concept waardoor hij plots heel veel beter wordt.'
We willen dat AI menselijke waarden respecteert. Maar kan hij totalitaire regimes helpen om de publieke opinie te sturen?
'Ja. We hebben al tientallen jaren het vermogen om op grote schaal op te slaan wat mensen zeggen. Tot nu toe kon je daar niet veel mee. Maar met AI technologie kun je dat inzetten - massamanipulatie niet door boodschappen die de massa bereiken, maar juist gerichte boodschappen, aangepast aan iedere ontvanger.'
'Zelfs als het dromerij is, moeten we toch het algemene uitgangspunt voor AI definiëren en codificeren dat het het belang dient van alle denkende wezens. ('sentient life.') '
'Stel je voor dat je eerst een soort supergeavanceerde synthetische biologie ontwikkelt, die ons allemaal om zeep kan helpen maar als je geluk hebt overleven we dat; en we ontwikkelen een supergeavanceerde moleculaire nanotechnologie die ons allemaal om zeep kan helpen maar als je mazzel hebt overleven we die. En dan ontwikkel je de AI en misschien doodt die ons allemaal. Dan heb je drie existentiële risico's. (...) Dan heb ik liever AI eerst, die ons misschien te gronde richt; maar indien niet, dan kan hij ons helpen om de biotech en nanotech risico's te beheersen.'
52 dingen
ook belangrijk | via The Browser | 29 nov 23
Ieder jaar worden we getrakteerd op een lijstje van '52 dingen die ik heb geleerd' van een zekere Tom Whitwell. Hier een paar, maar lees toch vooral de hele lijst .... allemaal met bronvermelding als u uw ogen niet gelooft.
'Er is een kolonie van 15.000 wilde schorpioenen die al 200 jaar woont in de muren van de Sheerness werf in Kent.'
'Het Amerikaanse Ministerie van Defensie verdient $100 miljoen per jaar aan de gokmachines op de bases.'
'Mensen zijn nu even lang als 12.000 jaar geleden.'
'In 2022 waren er in de VS maar 28 boeken waarvan meer dan 500.000 exemplaren werden verkocht. Acht daarvan waren van Colleen Hoover.'
'Van alle kinderen die werden geholpen in het brandwondencentrum van de Universiteit van Chicago had 31% zich gebrand aan, of door, instantnoedels.'
Hoe nu verder?
politiek | Comment is Freed | 29 nov 23
Lawrence Freedman is emeritus professor in de oorlogskunde aan King's College en tot nu toe een kalme analist van de oorlog. Hoogtepunten: het wordt een slijtageslag, en als er geen duidelijke winnaar is, moet je kijken naar de verliezen. Niet alleen in materieel en mensen maar ook in moraal. 'Kijk ook naar het effect van manoeuvres op de percepties van de elite en de beslissers in Moskou. (...) Doel is duidelijk te maken hoe vervelend een langdurige oorlog voor Rusland kan worden.'
'Ook al hoeft Poetin niet te vrezen dat hij op het slagveld wordt verslagen, hij moet oppassen voor publieke opinie. Die is nu stabiel, hoewel iets meer dan de helft denkt dat de oorlog meer kwaad dan goed doet; 70% is voor onderhandelingen, maar veel minder wil concessies doen aan Oekraïne. De oorlog zal binnenkort een derde van de overheidsuitgaven opslokken.'
De luchtaanvallen op de Oekraïense infrastructuur worden nu met een verbluffende precisie onderschept. Maar: 'De zorg van Oekraïne is dat deze drone-aanvallen de schaarse en dure onderscheppingsraketten opslokken, zodat er geen capaciteit meer is om latere aanvallen met Russische raketten tegen te houden.'
Het wordt een lange oorlog en ook de Westerse landen moet zich daar op voorbereiden. 'De economie van Rusland is minuscuul vergeleken bij die van hen. Sommigen zullen mopperen over de economische druk, maar ze hoeven niet te vechten. Een Russische overwinning zou veel duurder zijn, en veel grotere gevolgen hebben.' Nog meer sancties zijn nuttig; niet doorslaggevend maar ze kunnen Rusland laten voelen dat hoe langer de oorlog duurt, hoe zwaarder het wordt voor ze.
Gaga in AI-land
tech | Wes Roth,YouTube | 26 nov 23
Tot nu toe werken Large Language Models aan de hand van mensen, die antwoorden controleren, vragen stellen, grenzen stellen. Zou het niet handiger en sneller zijn als we ze lieten opvoeden door een ander computer, een andere LLM?
Dat gebeurt al. Dat heet nu 'Reinforcement Learning AI Feedback' (RLAIF).
En het bestaat al jaren, zij het in een andere variant.
Google Deep Mind maakte Alpha Go, dat in 2016 een grootmeester in Go versloeg. Dat programma trainde eerst door duizenden spellen na te spelen. Maar zo werd hij niet slimmer dan mensen. Dat gebeurde pas doordat hij zichzelf ging verbeteren.
Een OpenAI techneut vraagt zich nu af: moeten we niet dit zelflerende element toevoegen aan LLM's? Dan zouden we eerst twee ingewikkelde systemen aan elkaar koppelen voordat we de volgende sprong in AI kunnen maken.
Dat kan, maar hoeft niet. Bestaande LLM's kunnen nu al veel, alleen langzamer en duurder. (Terzijde: Alpha Go in 2015 speelde beter toen hij bij iedere zet een minuut bedenktijd kreeg.) Dit geeft een hoopvol perspectief: je kunt een schuur met computers volbouwen die zich aan een beperkte taak wijden. Die zou dan, heel langzaam en voor enkele tientallen miljoenen euro's, als een verrekijker een blik kunnen geven in wat de toekomst van AI zou brengen. Dat zou weer kunnen helpen bij het bedenken van manieren om toekomstige AI-modellen veiliger te maken.
We weten ook dat bestaande modellen beter worden als je ze groter maakt. Dat hebben ze bij OpenAI met modellen bewezen. Een beetje zoals vroeger de Amerikaanse autofabrikanten redeneerden: 'There ain't no substitute for cubic inches.'
Dus misschien is het best mogelijk dat Q*, het veelbesproken model van OpenAI, al een grote sprong heeft gemaakt. Maar een LLM die kan rekenen ('can formulate a non-trivial mathematical conjecture' correct gezegd), zoals nu wordt gespeculeerd, daar is toch meer voor nodig?
Nee, ook daar is al een voorbeeld van. Er is nu al een AI die uit triljoenen opties de goede kan kiezen. We kunnen al een tijdje aminozuren identificeren, de bouwstenen van proteïnen. Maar om een protein te worden moeten ze zich configureren ('vouwen) in een eindeloos ingewikkeld driedimensionaal patroon. Daar zijn triljoenen variaties mogelijk - letterlijk: meer vouwen dan er atomen in het heelal zijn. Maar er is een AI die dat aan kan. Die heet AlphaFold (gelanceerd in 2022) en kan voorspellen welke vorm een bepaalde set aminozuren zal aannemen. (Luister deze Economist podcast om te leren waarom dat belangrijk is voor medische wetenschap).
Dus de prestaties van Q*, als ze al bestaan, zijn niet zo ver verwijderd van wat al bestaat, en ook goed voor te stellen voor mensen die dagelijks met AI werken.
Waarom moest Altman weg?
tech |Tomas Pueyo| 23 nov 23
OpenAI heeft de doos van Pandora nog verder geopend, superieure AI's zijn ontwikkeld en dreigen te worden gelanceerd voordat ze grondig zijn bestudeerd en op veiligheid getest. Daarom maakte de raad van bestuur zich zorgen over Sam Altman. Persbureau Reuters schreef vorige week: 'Voordat Altman werd verbannen schreven verschillende werknemers een brief aan de raad van bestuur waarin ze waarschuwden dat er een belangrijke AI ontdekking was gedaan die de mensheid zou kunnen bedreigen. (...) Deze brief werd door anonieme bronnen als een van de redenen van het bestuur bestempeld, die bij elkaar hadden geleid tot het besluit hem te ontslaan.'
'In een intern memo erkende OpenAI dat er een project was genaamd Q* (Q-ster) dat een doorbraak zou kunnen vormen in de zoektocht naar 'Algemene Kunstmatige Intelligentie (AGI),' schrijft Reuters. Dit nieuwe model kon wiskundige problemen oplossen. Dit is significant. Generatieve AI kan goed schrijven door statistisch het volgende woord in een zin te voorspellen. Maar wiskunde is iets heel anders - iedere vraag heeft maar één goed antwoord. Kansberekening en statistiek spelen geen rol. Als een AI wiskunde kan doen, dan zou dat betekenen dat hij kan redeneren op een niveau dat dat van mensen benadert. Dat hij kan generaliseren, leren en begrijpen.
Dus misschien ging Altman te hard van stapel. Of - maakten de bestuurders zich te veel zorgen?
Dit is de andere kant van het debat (en nog steeds weet niemand waarom het bij OpenAI is geëscaleerd). Opvallend is dat Nick Bostrom, schrijver van 'Superintelligence,' die als een van de eersten waarschuwde voor de gevaren van een superAI, onlangs een ommezwaai maakte. Hij zei: ik maak me meer zorgen over de inspanningen die gedaan worden om de ontwikkeling van AI te vertragen, dan over de risico's van AI zelf.
Probleem is, in de woorden van een andere tech-commentator, Noah Smith: de waarschuwers hebben misschien wel gelijk dat we ons zorgen moeten maken maken, maar ze bieden geen oplossingen. Niks anders dan 'zet dat ding uit!'
Het idee dat een bedrijf dat AI ontwikkelt niet verantwoording zou moeten afleggen aan beleggers en aandeelhouders, maar aan 'de mensheid,' is lovenswaardig. (Ook weer heerlijk dat dit niet in Nederland, Zweden of Moskou is bedacht maar in Californië, het experimentele filiaal van het kapitalistische bolwerk dat de VS heet.) Maar er zullen buiten Californië altijd mensen in de wedstrijd zijn die door minder nobele motieven worden gedreven. Dus moet je als idealist dan toch maar niet meedoen? Zodat de good guys nog een kans krijgen? En was het ideaal al niet geparkeerd op het moment dat Microsoft zijn eerste miljard dollar overmaakte?
'Jeugdbeving' en migratie
politiek | NY Times | 3 nov 23
De opwinding over de verkiezingswinst van Geert Wilders herinnerde mij aan dit stuk van columnist Ross Douthat. Afrika krijgt de komende decennia een 'youthquake,' een 'jeugdbeving.'
Twee van de vijf kinderen worden na 2040 geboren in Afrika; in de jaren '50 zal een derde van alle 15-tot-24-jarigen op de wereld Afrikaans zijn.
Een andere studie neemt Engeland als voorbeeld. Het Verenigd Koninkrijk heeft al vijftig jaar een geboorteratio van minder dan 2 (de vervangingsratio); dat werd opgevangen door massa-immigratie. 'De grootste etnische verandering die de inwoners hebben meegemaakt (...) sinds de Angelsaksen op het eiland arriveerden in de 5de eeuw.' Desondanks zet de vergrijzing door, en de economie is ook niet echt dynamischer geworden. Als het VK voor iedere pensionado 2 tot 3 werkenden wil hebben, zal over nog eens vijftig jaar een derde van de bevolking uit eerste-generatie immigranten bestaan.
Dus het vergrijzende, rijke continent is buur van het continent met de geboorte-explosie, de 'jeugdbeving.' De migratiestroom die we nu zien, van Afrika en het Midden-Oosten naar het rijke Europa, is nog maar een beginnetje.
Dat soort snelle veranderingen in bevolkingssamenstelling is lastig voor democratieën. We zien nu wat voor spanningen het veroorzaakt.
Oplossingen? Meer baby's maken, maar dat is ook weer ingewikkeld. Het enige land in de OESO dat baby-productie stimuleert is Israel. Hoge muren aan de grenzen? Duur, en beperkt effectief. Vergrijzing laten gebeuren, zoals Japan doet? Cultuurbehoud op die manier leidt tot een gestage economische krimp. (betaalmuur, helaas)
OpenAI
tech | Ben Evans | 21 nov 23
'Je hoeft geen expert in bedrijfsvoering te zijn om te begrijpen dat als je de baas gaat ontslaan, je die niet moet beschuldigen van oneerlijkheid als je niet kunt aantonen dat er een ernstige ethische misstap is geweest; en als je zoiets doet, dat je dat even moet vertellen aan mensen die tien miljard dollar in het bedrijf hebben geïnvesteerd.' Zo begint de analyse van Benedict Evans, ervaren tech analist. 'Als je dan vervolgens zegt dat het eigenlijk niet zo bedoeld was en probeert hem weer in dienst te nemen, dan zou je waarschijnlijk zelf moeten aftreden. Helemaal los van die CEO en de aandeelhouders, je hebt dan ook geen vertrouwen meer bij werknemers. (...) Zelfs als ze gelijk hadden, dan nog doe je dingen niet op deze manier.'
De beknopste samenvatting die ik tot nu toe heb gelezen.
Netwerkbeheer
tech | Volts | 21 nov 23
Het internet heeft miljarden gebruikers, die voortdurend uitwisselen - informatie vragen, informatie geven; in steeds variërende hoeveelheden; op verschillende momenten van de dag.
Dat lijkt op een energienetwerk, nietwaar? En dat internet werkt. Dus waarom zou je niet de ontwikkelaars van het internet gebruiken om elektriciteitsnetwerken te moderniseren?
Vooral omdat de vraag naar elektriciteit toeneemt, en de netwerken stokoud zijn - en worden beheerd door ingenieurs die generatie lang zijn getraind op betrouwbaarheid, levensduur, veiligheid - alles, behalve flexibiliteit. En het belangrijkste: nog steeds zijn netwerken grotendeels éénrichtingsverkeer - een systeem met één leverancier, en één netwerk, dat miljoenen huishoudens en bedrijven moet bedienen. Terwijl die 'klanten' inmiddels zonnepanelen op het dak hebben, een elektrische auto voor de deur; en bedrijven hun eigen zonnepanelen en windmolens 'achter de meter' voor zichzelf installeren. Als al die capaciteit nu slim wordt gebruikt, wordt uitgewisseld, is misschien het netwerk, de 'grid,' helemaal niet overbelast maar wordt die juist ont-last.
Deze link is naar een podcast van 1 uur 20 minuten tussen twee nerds, dus dat is te veel van het goede. Maar de geïnterviewde is een mevrouw die jarenlang voor Google heeft gewerkt, precies met de opdracht om Google draaiende te houden met dat almaar toenemende verkeer. Google's monitors verzamelen 6 tot 10 biljoen datapunten per dag. Dat is niet meer centraal te doen. Dus hoe pak je dat aan? 'Eén van onze kernfilosofieën was: hoe bouw je dat zodat exponentiële groei in het systeem mogelijk is met een sub-lineaire groei van het aantal mensen dat nodig is om dat systeem te onderhouden.' (Dan krijgt u een beetje een idee van het soort gesprek.)
Ze vertelt over hoe ze dat decentraliseerden. Het kan, en het kan ook voor energienetwerken. In Australië (hoge dichtheid van zonnepanelen) is geëxperimenteerd met 'distribution system operators' en het beviel zo goed dat het waarschijnlijk landelijk ingevoerd wordt. Haar bedrijf ontwikkelt nu software voor netwerkbeheerders die willen decentraliseren.
Transitie-escalatie in China
tech | Adam Tooze | 15 nov 23
Wereldwijde investeringen in 'klimaatfinanciering' zijn in twee jaar, tussen 2019 en 2022, verdubbeld. De term is vaag (wat is investering, wanneer is die klimaatgerelateerd, hoe meet je dit) maar de bron is serieus (Climate Policy Initiative) en een verdubbeling, in zo korte tijd, daar kun je niet omheen.
Econoom Adam Tooze haalt er wat krenten uit. De bijdrage van de VS en Canada in deze klimaatinvesteringen is 14%, ongeveer hetzelfde als het aandeel van die twee landen in broeikasgassen-uitstoot. Het aandeel van West-Europa is 26%, terwijl we 9% van de CO2-uitstoot veroorzaken. China loopt ongeveer '1 op 1.'
Maar de schaal waarop China werkt is verbluffend. 'De hoeveelheid zonnepanelen die in China dit jaar geïnstalleerd wordt - iets van 210 gigawatt - is twee keer zo veel als de hele bestaande capaciteit in de VS, en 4x zo veel als China in het jaar 2020 installeerde.'
De fabricage van zonnecellen (voor panelen) is helemaal krankzinnig. Dit jaar meer dan 600 Gigawatt, tegen 375GW vorig jaar. Ter vergelijking: in de hele wereld werd vorig jaar 240 GW aan zonnepanelen geïnstalleerd.
30% van alle nieuwe auto's verkocht in China was elektrisch, de afgelopen 12 maanden. En China is nog niet klaar - in 2025 moet er 1.000GW aan zonnepanelen worden afgeleverd, en 3.000 GWh aan accu's geproduceerd.
De escalatie van zonnepanelen is verrassend genoeg te danken aan de onroerend-goed crisis. Lokale overheden, die voor een groot deel van hun inkomsten (belastingen) afhankelijk waren van projectontwikkelaars, zochten ander bedrijvigheid en vonden die in de installatie van zonnepanelen. (tip M. Petit)
politiek | Visual Capitalist | 12 nov 23
