Kunstmatige kunst

DALL-E is een ‘artificial intelligence’ (kunstmatige intelligentie) die een geschreven opdracht vertaalt in beeld. Bijvoorbeeld: ‘Teken een stoel in de vorm van een avocado’:

De naam ‘DALL-E’ is afgeleid van de achternaam van Salvador en de naam van de Pixar film ‘WALL-E.’

(tip M. Berger)

Sterrenhemel

De Melkweg, ‘s nachts gefotografeerd in Californië, langs het silhouet van een ‘bristlecone pine tree’ (Balfourianae), de langstlevende plantensoort (ja, op de ‘klonende’ planten na). Ze kunnen duizenden jaren oud worden. Deze foto uit 2006 is onderdeel van een serie, gemaakt door Jack Fusco. Allemaal prachtig. (tip A. van Rossum)

Over Rusland

Patriarch Kirill, de hoogste geestelijk leider van de Orthodoxe kerk in Rusland, zei in een preek vorige maand dat er helemaal geen verschil bestaat tussen Russische en Oekraïense cultuur en identiteit en dat het geweld noodzakelijk is. (www.religiondispatches.org, tip H. Leegte)

Een nieuw commentaar, of analyse, van Lawrence Freedman:  Waarom zijn de beelden uit Boetsja zo belangrijk? ‘Nu westerse overheden hebben gezien wat er gebeurt als Rusland grondgebied van Oekraïne bezet, weten ze dat ze Zelensky niet moeten vragen om concessies te doen. (…) Dus er zit niets anders op dan Oekraïne te steunen tot de Russische soldaten weg zijn.’

Met terzijde:  ‘(Poetin) kan wel blijven praten over historische nauwe banden, maar dit soort broederschap is van het niveau Kain en Abel.’

China's energieplannen

China heeft een enorme energiebehoefte (op dit moment 25% van de wereld, een derde meer dan de VS), die enorm groeit. Dus de overheid maakt de enormste plannen voor energievoorziening – groene, wel te verstaan. In 2030 moet de CO2-uitstoot pieken; daarna verminderen tot nul in 2060. Fossiel veroorzaakt te veel last voor de burgers; en er is fysieke ruimte voor hernieuwbare bronnen. Een zonnepark met panelen ter grootte van Singapore in de woestijn van Qinghai, in het Westen. Daarnaast: een stuwmeer met dam. Ook: windmolenparken. Totale capaciteit uiteindelijk 20 gigawatt. Een netwerk van Ultrahoog-voltage elektriciteitskabels, waardoor de energie naar het oosten kan worden getransporteerd. Dit is maar één voorbeeld.

Als China eenmaal zelfvoorzienend is, zal het zijn technologie kunnen leveren aan de wereld. Opwekking, transport, opslag. Dan zouden – bijvoorbeeld – Europese landen weer afhankelijk worden van een buitenland voor zijn energievoorziening. We merken op dit moment hoe vervelend dat kan zijn. (tip A. Kaizer)

Massagraf handleiding

(UPDATE onderaan 08:00 op 5 april) De Russische overheid heeft op 1 februari 2022 een handleiding gepubliceerd voor het leger. Daarin staat hoe je een massagraf moet maken voor 1.000 lijken. Compleet met plaatjes:

Ik heb een zin onder de Google Translate gelegd:

Dit bericht werd op Twitter gedeeld door Sergej Sumlenny, Russisch van geboorte, journalist voor o.a. ARD in Moskou, voormalig hoofd van de Heinrich Böll Stichting, filiaal Kiev, tot voor kort lid van de Grünen. Misschien is het normaal voor legers om voorbereid te zijn op het begraven van duizenden gesneuvelde soldaten. Ik heb het ons Ministerie van Defensie gevraagd maar nog geen antwoord.

Sumlenny poneert de volgende theorie: de Russen waren van plan om na de inname van Kiev de samenleving te ‘onthoofden’ door executie van politici, ondernemers, leiders van belangenorganisaties, geestelijken, schrijvers. Waarom heb je anders massagraven nodig, en 45.000 ‘body bags,’ en mobiele crematoria? Als je denkt dat je een land in een dag of drie, vier onder de duim hebt?  Dan heb je toch al de orde hersteld. (Dat aantal lijkzakken is overigens afkomstig van de Oekraïense legerleiding, en niet elders gecheckt; dus voorzichtig daarmee.)

Hij wijst ook op een artikel in RIA Novosty, een Russische staatskrant/nieuwssite, op 26 februari (twee dagen na het begin van de invasie) waarin de overwinning werd gevierd als ‘de oplossing voor de Oekraïense kwestie.’  Dat artikel was waarschijnlijk per ongeluk op het net gekomen. Sumlenny vertaalt stukken in het Engels (zie twitterdraad):

it calls almost every Ukrainian a Nazi who deserves death. “Nazis who took weapons, must be killed in numbers as much as possible… Not just the elites, the most of the people are guilty, they are passive Nazis, Nazi enablers. They supported these elites and must be punished”

Ukraine is the enemy: “The history has proven: Ukraine may not exist as a national state. Any attempt to create it leads to Nazism. Ukrainism is an artificial anti-Russian construct… De-banderisation is not enough… Denazification of Ukraine must be De-Europeanization of it”.

Hele artikel hier.

Voetnoot: een lezer wees mij er op dat de WHO ook dergelijke handleidingen heeft. Hier en hier.  Maar die zijn veel uitgebreider en besteden veel tijd en aandacht aan identificatie, verwittigen van familie, etc.

Kernenergie: Q&A

Verschillende lezers hadden vragen na het artikel gebaseerd op de lezing van prof Kloosterman van TU Delft, over de verschillende soorten kerncentrales en de rol die ze in onze energievoorziening zouden kunnen spelen. Ik heb het antwoorden overgelaten aan Arie Kaizer, die er veel meer van af weet dan ik. En onverholen fan is van generatie-4 kerncentrales.Veel vragen gingen over het enorme aantal windmolens dat nodig zou zijn, als we geen kernenergie inschakelen.Lezer ‘Johan’ schreef:‘Ik ben misschien wel heel dom, maar als windmolens 30% van de tijd productief zijn, betekent dat dan dat ze 70 % van de tijd stilstaan? En dan maakt het toch niet uit of je 60.000 of 600.000 windmolens hebt. Als het niet waait staan ze stil, ook die 600.000Dat betekent dat ze opgeteld 30% van het totale maximale vermogen produceren.’Arie Kaizer: ‘Dat betekent zeker niet dat ze 70% van de tijd stilstaan. Maar ze werken een deel van de tijd op halve kracht omdat er niet genoeg wind is, enzovoort.’George Poel schrijft:‘Het klopt dat we er met wind alleen niet komen. De productie van windparken in de genoemde sheet is toch wel iets te defensief. In bijgaande berekening kom ik op ongeveer 1/10 van het aantal moderne windparken. Wel teveel om te doen, maar significant minder dan volgens de voorgeschotelde berekening. Ben benieuwd hoe professor Kloosterman deze berekening beoordeeld.’Arie Kaizer:‘De berekening van Kloosterman was met opzet eenvoudig. Er spelen meerdere zaken:
– De molens op zee worden steeds groter,
– De molens op land geven steeds meer weerstand als ze groter worden,
– De verdubbeling van energievraag is een conservatieve schatting.Dus de som van Kloosterman is nog steeds een goede indicatie. En ook als het aantal windmolens een stuk minder zou zijn, dan zijn het er nog steeds onwerkelijk veel.’Joris Benninga schrijft:
‘Voor wind op zee wordt rond 2050 ca. 70 GW gepland. Ga gerust uit van 15MW per turbine en 4500 vollasturen, ergo rond de 4700 turbines met een opwekcapaciteit van ca. 315 TWh/jr.  En dat voor tussen de 4 en 6 cent per kWh. Er is ook nog ca. 20 GW op land voorzien. Tegen die tijd zijn dat ook vooral grotere turbines, maar niet zo groot als op zee.  Laten we zeggen 6 MW per turbine en 3500 vollasturen, dus dat is ook nog eens 70 TWh/jr met circa 3300 turbines. In totaal dus circa 8.000.  Best veel, maar niet onmogelijk omdat veel bestaande locaties hergebruikt kunnen worden. Om het plaatje compleet te maken zal er ook nog meer dan 80 GW zon-pv staan in 2050 die op 80.000 hectare (ruim 2% van het beschikbare land) zo’n 80 TWh/jr oplevert. Een flink deel van die 80.000 hectare (30-40%?) kan op daken en andere plekken met dubbel gebruik zoals parkeerplaatsen, etc.
Met dit alles komen we een heel eind in onze eigen energievoorziening, tegen betrouwbaar lage kosten. En met een goed op te lossen circulariteitsvraagstuk (op naar 100% recycling), waar overigens nog wel flinke stappen in moeten worden gezet.  Energetische inpassing is wél complex en vergt investeringen in opslag/conversie. Maar zelfs met die investeringen is de volledig duurzame richting goedkoper dan scenario’s met kernenergie (zie onder meer rapporten van CE Delft).
PS: Thorium reactoren zijn niet beschikbaar voor 2040. En als ze te zijner tijd zo geweldig zijn, en betaalbaar, dan kan je altijd weer windturbines en zonnevelden weghalen zonder ook maar een krasje in het landschap achter te laten.’Arie Kaizer antwoordt:
‘Zoals Kloosterman laat zien is de leverzekerheid een belangrijk punt. Bij wind/zon heb je dan opslag (bv accu’s) en conversie (de accu moet weer terug naar netspanning) nodig die er nog niet is. De Amerikaanse universiteit MIT zegt dat je 7x de productiecapaciteit nodig hebt voor de leverzekerheid als je de opslag/conversie niet goed voor mekaar hebt.‘Als je alleen naar de windmolens en zonnecellen kijkt, dan is die goedkoop. Maar besef wel dat je bij wind/zon ook moet investeren in opslag/conversie en het elektriciteitsnetwerk en dat is bij kernenergie veel minder. Vooral de kosten van aanpassingen aan het elektriciteitsnetwerk zijn duur en langdurig door inspraakrondes.Het zal een mix worden van wind – zon – opslag – kernenergie, maar ik durf nog niet te voorspellen wat de aandelen van elk zullen zijn. In die mix geven de opkomende SMR van generatie 4 extra mogelijkheden die de energietransitie zullen vereenvoudigen.’Over de thorium/molten salt reactor:‘Het CE Delft rapport heb ik nog even bekeken. Dat gaat over klassieke generatie 2 centrales en daarvan stelde ik eerder dat je die moet sluiten vanwege de risico’s.Maar de kern van het verhaal is dat die risico’s er niet zijn bij de nieuwe generatie 4 reactoren. Het strooien met zulke rampverhalen lijkt standaard bij tegenstanders van kernenergie.’‘Kloosterman (en Turkenburg) zegt dat het ontwikkelen van een Molted Salt Reactor op Thorium nog zeker 20-30 jaar kost – op de huidige academische manier met de zeer beperkte financiering in NL en EU, de beperkte politieke steun en de uitgebreide regelgeving. En van het geld kan hij niet eens een proefreactor bouwen.

‘China doet het heel anders. Hun doel is om binnen 10 jaar de belangrijkste intellectual property rechten te hebben van de generatie-4 centrales. En zij werken op een andere manier. Bijvoorbeeld Kloosterman wil dat de materialen die het corrosieve zout moeten weerstaan gegarandeerd 60 jaar (de levensduur van de reactor) meegaan. De Chinezen beginnen gewoon en het is geen probleem dat hun eerste (proef)reactoren korter meegaan. Ook hebben zij heel veel meer mankracht en kapitaal. En wat nog belangrijker is, het is een kerndoel van de Chinese overheid.Een tweede ding dat de Chinezen beter doen is systeemdenken. Het is niet genoeg om zon, wind, opslag en kerncentrales te hebben. Het gaat er om de hele industriële keten aan te pakken. Zij hebben de architecten van verschillende disciplines die het geheel overzien, de plannen maken en de regie voeren.Zie bijvoorbeeld dit recente Bloomberg verhaal:How China Plans to Win the Future of Energy (Bloomberg)
https://www.youtube.com/watch?v=b1LQSezKxnAJa, de Chinezen hebben ons al ingehaald (denk ik) en willen hier echt voorop lopen. Ik snap dat veel politici en economen dan heel zenuwachtig worden. Maar naar mijn bescheiden mening kun je dit alleen pareren met een groot Europees en/of Amerikaans project met veel funding en goede politieke steun.’

Harder aanpakken

Lezer Pepijn Vloemans heeft een eigen nieuwsbrief. Daarin citeerde hij dit weekeinde een vriend die zeven praktische manieren had bedacht waarmee we de Oekraïners beter zouden kunnen helpen; en die ‘gezien zijn baan in Brussel’ liever anoniem blijft.

1. Totaal energie- en olieboycot op Rusland van het Westen. Ja, dat doet pijn, maar we moeten niet zeuren, recessie overleven we makkelijk, is van alle tijden, frieren für Freiheit zoals ex-Bundespräsident Gauck al zei.
2. Véél meer wapens aan de Oekraïners leveren. In plaats van alle media-tamtam, gewoon in het geheim extra drones, tanks, helikopters en vliegtuigen leveren (dat kan best, Russen halen een MiG29 neer, dan lever je hun een ander Oost-Europese MiG29 onder het mom van ‘reparatie’.)
3. Havens sluiten voor Russische schepen (gevlagd, eigendom, bevracht, van Russische havens afkomstig of Russisch bemand).
4. Opzeggen Energiehandvestverdrag en alle Handelsscheepvaartverdragen (Nederland heeft er één die echt veel nut heeft voor Rusland – heb er zelf vaak met plezier gebruik van gemaakt).
5. Europese rechtsvordering- en deurwaarderswetten zó openstellen (in Nederland, België en Frankrijk afgelopen jaren helaas flink aangescherpt) dat de immuniteit van executie flink wordt versoepeld wat ‘commerciële bezittingen’ van buitenlandse staten aangaat, zodat Westerse crediteuren met gemak al hun miljardenvorderingen op al die bevroren tegoeden kunnen verhalen en uitwinnen. Bevroren tegoeden kunnen staten weliswaar niet confisqueren maar zo kunnen we onze eigen industrie wel een handje helpen hun verliezen te beperken of te recouperen (per slot van rekening onteigent Rusland 800 vliegtuigen en miljarden aan aandelen en filialen van Westerlingen) én onthoudt je de Russische staat daarmee nog meer van deviezen. Het draaiboek van Iran (sinds 1981) en Libië (sinds Lockerbie) kunnen we gewoon voor de Russen inzetten.
6. Daarmee samenhangend moeten we veel meer gewicht in de schaal leggen bij alle lopende procedures van Nederland en Oekraïne bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens alsmede het Permanent Hof voor Arbitrage die ook flinke schadevergoedingen op kunnen leggen. Al die claims en vonnissen zullen zo mogelijk een nog veel groter beslag leggen op de Russische kapitaalpositie dan de sancties die tot op heden zijn vastgelegd. Nederland kan bijvoorbeeld tussenkomen in de procedure van Yukos tegen Rusland (thans bij Hof Amsterdam na verwijzing door de Hoge Raad), waar het gaat om 50 miljard dollar met 5% rente per jaar sinds 2010 (dat tikt aan kan ik je vertellen).
7. Criminelen, motorbendes, enz. toestaan straf om te zetten in dienst bij Oekraïens vreemdelingenlegioen, zodat Oekraïners die Russen maar vooral hun halzensnijder-huurlingen (duizenden Syriërs, Libiërs, Toeareg, Centraal-Afrikanen, Malinezen, Oezbeken, Tsjetsjenen en Serviërs) niet alleen het hoofd kan bieden maar gewoon de Donbas – en wie weet de Krim en de Zee van Azov kan heroveren. Deze oorlog gaat nog járen duren. Ja, Poetin heeft een ‘overwinning’ (Marioepol en staakt-het-vuren met vooral buffer rond Volksrepublieken en Krim) nodig voor z’n parade op 9 mei, maar daarmee is de kous natuurlijk niet af. Dit is pas voorbij als de territoriale integriteit van Oekraïne is hersteld of dat Rusland Oekraïne verovert tot aan de Dnjepr of de NAVO-grens.

Einde citaat.

60.000 windmolens?

Hoeveel windmolens zou je nou moeten plaatsen in Nederland, wil je de hele energie-behoefte door ‘hernieuwbare’ bronnen laten voeden? 60.000, berekent Jan Leen Kloosterman, prof reactortechnologie aan de TU Delft. Dat is: als je helemaal geen kerncentrales bouwt, geen aardgas, olie of steenkool gebruikt, en 100% ‘vernieuwbaar’ wilt zijn.

Stel nu dat de helft door zonnepanelen kan worden geleverd (een berekening die Kloosterman niet maakt) dan nog zouden er in Nederland 30.000 windmolens moeten staan. Begin 2021 stonden er 2.610 windmolens in dit land, op land en op zee.

Kloosterman is gespecialiseerd in kernenergie en werkt aan de ontwikkeling van een 4de-generatie kernreactor op thorium. Hij zegt op zijn TU Delft-pagina: ‘Mijn droom is een kernreactor die inherent veilig is, draait op op uranium/thorium en geen langlevend kernafval nalaat.’ In China draait nu een prototype; Kloosterman en anderen zijn bezig aan concurrerende prototypes. Zie ook deze eerdere Bicker.

Maar kernenergie alleen is ook niet de oplossing, zegt hij: als je dezelfde energiebehoefte zou willen laten voorzien door kernenergie, dan zou je nog eens 20 ‘klassieke,’ watergekoelde kerncentrales moeten bouwen. (Gen-3, dus niet de Gen-4 thorium centrales.) Dat is al net zo onrealistisch als 60.000 windmolens, zegt hij. Dus: we moeten blijven zoeken naar een balans tussen energiebronnen, en in de transitie naar ‘duurzaam’ waarschijnlijk ook gebruik maken van Gen-2 en Gen-3 kernreactoren.

Zijn verhaal staat in een presentatie, die ook te vinden is op YouTube. (Start op 01’45”). Dit is een sheet:

Hoe komt hij bij 60.000 windmolens? Dat is voor een groot deel doordat windmolens gemiddeld slechts 30% van de tijd productief zijn. Het zou mooi zijn als we de energie van wind en zon konden opslaan, maar grootschalige ‘accu’s’ bestaan nog niet.

Kerncentrales zijn nu duur. Dat is voornamelijk omdat banken hoge rente berekenen op de leningen die nodig zijn voor de bouw, zegt Kloosterman; dat is weer omdat er tijdens de bouw zo veel vertraging kan ontstaan. Dat is een bijkomend voordeel van ‘Small Modular Reactors’  (SMR’s), zoals die thorium-centrale. Die kun je in een fabriek in serie bouwen en op een vrachtwagen zetten naar de gewenste lokatie. (tip A. Kaizer)

Gezichtsverlies?

Stop met het gepraat over een compromis waarbij Poetin concessies verkrijgt om ‘zijn gezicht te redden,’ zegt Lawrence Freedman, emeritus prof aan King’s College in Londen. ‘Als Poetin al beseft dat hij iets moet terugnemen van zijn maximalistische eisen, dan is daar weinig van te merken. Hij vraagt helemaal niets om zijn gezicht te redden. Zijn probleem is dat hij een substantiële winst moet laten zien maar daar is op dit moment weinig kans op, niet met oorlogsdaden en ook niet met diplomatie. Wat hij ook verkrijgt middels onderhandelingen, dat zal triviaal zijn vergeleken met zijn openingsbod. Zelfs een propagandamachine van het Russische kaliber zal het moeilijk hebben om vage beloftes over toekomstige veiligheid, bescherming van Russisch-sprekenden, of – hooguit – de erkenning van de status quo van de Krim, als een grote overwinning te presenteren. Vooral als alle kosten eenmaal zijn opgeteld. Als ‘gezichtsverlies voorkomen’ betekent ‘reputatieschade voorkomen,’ dan is dat een wedstrijd die hij al verloren heeft. ‘

Dus wat wil Poetin als hij een hele of een halve nederlaag moet slikken?

‘Veiligheid, misschien? Voor hemzelf en zijn regime? Moet het Westen hem influisteren dat het niks persoonlijks is? Voordat Japan zich overgaf in 1945, was de vraag: zouden de geallieerden de grondwettelijke positie van Keizer Hirohito beschermen.’

‘Er zijn misschien belangrijker vragen dan op zoek te gaan naar dingetjes die Zelensky op tafel kan leggen voor Poetin, om diens kolossale mislukking te verdoezelen. Zelensky zal niet de soevereiniteit en de veiligheid van zijn land riskeren uit mededogen voor Poetin’s gebutste ego. Oekraïne is beter voorbereid op de lange termijn, politiek en misschien zelfs materieel, dan Rusland.

‘Een leider die in de hoek wordt gedrukt kan gevaarlijk worden. Hij kan in de verleiding komen om te escaleren. Maar hij heeft het zelf aangericht. Wij kunnen hem waarschuwen dat escalatie grote gevolgen zal hebben. Maar we krijgen hem niet uit zijn hoek met kleine ‘concessies.’

Rusland

Gepensioneerde kolonel van de inlichtingendienst van Finland met bijna 40 jaar ervaring in de ‘strategische cultuur’ van het buurland, geeft college. Een uur. Meestal te lang voor mij, maar deze heb ik uitgezeten. Hier wat krenten uit de pap, maar als u tijd hebt, kijk het geheel.  (Tip F van Westrhenen)

9.56 een sterke leider voorkomt chaos

10.50 aangezien de tsaar zijn gezag van God heeft verkregen, kan hij geen fouten maken

Tussen de tsar en de prinsen enerzijds, en het volk anderzijds, staan de ‘boyars.’ Boyars mogen stelen, maar niet te veel en niet van de verkeerde mensen. Mikhael Khodorkovsky was een boyar. Hij stal te veel. Hij ging tien jaar de bak in.

15.50 de tsaar wordt gesteund door de geestelijk leider van de orthodoxe kerk, dus die is ook een soort boyar. De huidige Patriarch Kirill werd gefotografeerd met een horloge van 30.000 dollar. Toen mensen daarop commentaar gaven werd de foto ‘geshopt.’ Alleen de reflectie op het tafelvlak werd vergeten.

20.25 Democratie staat gelijk aan chaos. De tsaar beschermt ons tegen chaos

38.40 In het Russisch zijn er twee woorden voor ‘waarheid.’ Het ene woord is ‘istina.’ Dat is de tegenpool van een ‘leugen,’ een keiharde waarheid. Het andere woord is ‘pravda.’ Dat is een waarheid die je gebruikt om van ongemakkelijke, slechte situaties af te komen. Er zijn drie woorden voor ‘liegen.’

51.30 Tussen 1400 en 2018 werd Rusland geregeerd door een autocraat, een dictator of een sterke man, met ijzeren hand. Alleen in de jaren ’90 was er chaos, verval, en verarming. Dat gebeurde onder een zwakke leider (Boris Jeltsin) die experimenteerde met democratie.