Walhalla voor Delftenaren

‘Nutteloze Lego machine opgebouwd uit 20 mechanische principes’:

Ze komen alle 20 één voor één aan de beurt en dan volgt een overzicht van de gehele machine. Briljant. En best leerzaam voor Leidenaren. (tip J. Rademaker)

Simpel

Voor alle mensen die zeggen ‘Nou een milde dictatuur is zo gek nog niet, kijk eens hoe snel China rijk is geworden,’ is dit het kortste, krachtigste antwoord: ‘Je kunt geen groei hebben zonder vrijheid van meningsuiting. Om de simpele reden dat je zonder kritiek nooit iets kunt verbeteren. Je moet naar iets kunnen kijken en zeggen: Dit gaat niet werken.’ Aldus Tomas Pueyo. ‘Als je geen kritiek op iets mag hebben, kun je geen problemen identificeren. Dus kun je die niet oplossen.’

Stelling twee: als je vrijheid van meningsuiting hebt, volgt onherroepelijk democratie.

De rest van Pueyo’s verhaal is uitweiding en onderbouwing, maar net zo lezenswaardig. De reden dat sommige autoritaire regimes zo snel groeien? Omdat ze een straatarme bevolking hebben geholpen een ‘gewoon’ arme bevolking te worden. Dat is makkelijk, want je kunt afkijken van rijke landen. De meeste autoritaire regimes groeien niet.

En deze is ook niet slecht: ‘Hoe democratischer een land, hoe rijker. Dat is geen correlatie. Geld geeft je geen vrijheid. Als dat zo was, kon je naakt over de stranden van Saoedie-Arabië lopen. Het is vrijheid die welvaart produceert.’

Zelfrijdend?

Bedrijven die zich bezig houden met ‘zelfrijdende’ auto’s zijn 80% van hun beurswaarde verloren na beursgang. Beperkte analyse: beursgenoteerde bedrijven, slechts 14 stuks. Maar misschien een windvaan. Smelt het vertrouwen dat we er ooit in slagen om auto’s te maken die zelf kunnen rijden?

'Our shit is better than their shit'

U bent, net als ik, voortdurend op zoek naar betrouwbare nieuwsbronnen over klimaatverandering. Hoe erg is het, en wat valt er aan te doen. Wij leken hebben nu eenmaal vertalers nodig. Wetenschappelijke stukken zijn niet makkelijk te lezen. Het IPCC is hard werken. Er zijn goed ingevoerde wetenschappers maar die zijn meestal expert op een heel klein gebied. Veel journalisten en media, met The Guardian en de Washington Post als prominente voorbeelden, hebben alle schaamte achter zich gelaten en publiceren alleen nog maar artikelen die het einde der tijden voorspellen, dan wel iemand zoeken om ‘de schuld’ te geven.

Daarom was ik blij een nieuwe bron te hebben gevonden. Dankzij Noah Smith van Noahpinion, die ik vaak citeer; vorige week voerde hij David Roberts op. Zie deze Bicker.  Roberts is de schrijver van de blog ‘Volts’ en produceert ook podcasts. Zijn stuk van vorige week maakte mij nieuwsgierig en toevallig staat er sinds een paar dagen een artikel niet van hem, maar over hem op zijn eigen ‘Volts’ site. Hij is geïnterviewd door een of andere klimaatpodcast.

Dit is dus niet een stuk over nieuwe kennis, meer een stuk over de persoon David Roberts. Daar komt iemand uit de verf waar ik graag meer van wil horen. Ook al is hij een echte linkserik. Roberts is na een studie filosofie en een hoop dwalen per ongeluk de wetenschapsjournalistiek ingerold. Het klimaat vond hij interessant: ‘je hebt dit enorme, ongelooflijk ingewikkelde systeem met een heleboel subsystemen, dat heel moeilijk te begrijpen is, waar je echt je hersens voor moet laten knarsen.’ Dat is waar filosofie je voor traint, zegt hij. Hier wat meer citaten; oordeel verder zelf.

‘Eén van de dingen waar ik me aan ergerde was dat mensen praatten over klimaatverandering alsof het een op zichzelf staand fenomeen is, los van de politiek, buiten het normale gevecht tussen links en rechts, een ongerept maagdelijk iets dat alleen begrepen wordt door een priesterkaste van journalisten en wetenschappers die het onder hun hoede hebben genomen; en iedereen laat ze hun gang gaan. Ik wilde mensen, progressieven zoals ik, duidelijk maken: dit is onlosmakelijk verbonden met je andere doelen, en zorgen, en waarden.’

Maar moeten we niet slecht nieuws vertellen om mensen te waarschuwen, vraagt de presentator.

‘Nee! We moeten juist de kranten vullen met kleine overwinninkjes, dat schept zijn eigen momentum, dat geeft mensen een reden om zich in te zetten. Alleen een heel specifieke soort zelf-hatende, neurotische linkserik (zoals ik, en zoals jij) denkt dat we misere, gevaar en doem nodig hebben om onszelf te motiveren. Ik denk dat dat gewoon een heel verkeerde manier is om de zaken te benaderen. Weet je waar ik het meeste waardering voor krijg? Interviews met slimme mensen, die een slimme manier hebben ontdekt om één klein dingetje slimmer te doen.’

‘Maar hoe kunnen we de grote oliemaatschappijen tegenhouden? Die gaan weer miljarden investeren om olie te boren op de Poolcirkel, en alles te vervuilen!’ vraagt de presentator.

‘Nou, niets gaat ze tegenhouden,’ zegt Roberts. ‘Natuurlijk gaat een groot, gevestigd bedrijf door al deze fases heen. Eerst ontkennen, dan langzaam meedoen, dan langzaam krimpen totdat je hem kunt verdrinken in de badkuip, zoals het gezegde gaat. Dat is het leven.’

‘Maar iets anders, waar mensen een beetje meer zelfvertrouwen zouden moeten tonen: wij hebben – en met ‘wij’ bedoel ik de mensen die een schone energietransitie willen – ‘We’ve got better shit than they do. Our shit is better. Het werkt beter, het is schoner, het gaat helpen de samenleving rechtvaardiger en welvarender te maken. Kijk, olie …. je gaat toch alleen fossielen opgraven en vervolgens verbranden als je niks beters hebt? Maar zodra je een alternatief hebt, dan kijk je anders naar het opgraven van fossielen en besef je dat het primitief en smerig en sociaal slecht en economisch slecht is, en slecht voor onze gezondheid en voor onze sociale verhoudingen. Het is waardeloos! Het idee dat oliemaatschappijen van die mega-machtige krachten zijn die deze transitie kunnen tegenhouden is gewoon dwaas. Deze transitie is veel groter dan zij.’

Hoe optimistisch of pessimistisch ben je over klimaatverandering?

‘Dat is een volledig abstracte vraag. Want … wat gebeurt er als je die vraag beantwoordt? Wat voor verschil maakt het, behalve voor je eigen psychologische gezondheid? Ga gewoon aan het werk.’

Er zijn mensen die zeggen: klimaatverandering kunnen we niet aan met traditionele middelen. We hebben een spirituele revolutie nodig in de mensheid, zodat we de natuur op een fundamenteel andere manier bekijken.

‘Ja, ik ben ook hier tot de conclusie gekomen dat ik daar geen tijd aan ga besteden. Als het waar is, dan zijn we de klos. Want ik weet niet hoe je een revolutie in het bewustzijn van de hele mensheid teweeg moet brengen, en jij weet dat ook niet, en iedereen die er over praat weet het ook niet. Het gaat gewoon niet gebeuren. Mensen blijven mensen, in ieder geval voor de relevante toekomst, de komende paar decennia.’

Hetzelfde, zegt Roberts, geldt voor ‘degrowth,’ ‘ontgroeien,’ krimpen. ‘We moeten het doen met wat we hebben. Het enige wat we hebben is de mensen en de instellingen hier en nu, we moeten het met hen en door hen doen.’

‘Ik denk dat we gewoon voortmodderen en ergens in het midden uitkomen, we hebben al genoeg gedaan om de allerergste, apocalyptische scenario’s te voorkomen. De huidige modellen zeggen dat we ergens tussen 2 en 3 (graden Celsius temperatuurstijging) uitkomen. Dat is geen bedreiging voor de mensheid. We zullen vooruitgang blijven maken, schone energie wordt goedkoper en breder ingevoerd dan we nu denken, dat is wat er de afgelopen decennia ook is gebeurd. We eindigen waarschijnlijk net iets boven de twee graden.’

Het interview (1:16 uur) is te beluisteren op de Volts website of de podcast, hier: https://www.volts.wtf/p/me-talking-about-my-story-and-my#details

Big Brother was een amateur

Lezer R. Tamboezer schrijft: ‘Ik heb deze grafiek gemaakt van de gegevens van Visual Capitalist.  Het China getal is gebaseerd op de volgende aannames: 90% van de 540 miljoen camera’s en 63% van de 1,4 miljard mensen zijn in steden.’

Wacht even – meer dan vijfhonderd camera’s per 1.000 inwoners … dat is één op de twee!? Waar laat je die dingen? Dat kan toch niet kloppen?

Maar de New York Times gebruikt hetzelfde cijfer. Half miljard op 1,4 miljard, in de steden is de bevolking dichter en dus ook het aantal camera’s. Ongelooflijk.

Maar wat doet de overheid nu met die beelden? De krant heeft de offertes doorgespit van bedrijven die meedingen naar overheidscontracten, specifiek surveillancesystemen. Daarin staan meestal ook de voorwaarden en de wensen van de overheid, de klant. De meeste camera’s kunnen dus gezichten herkennen door iris-scans, maar China heeft ook straatcamera’s die stemmen opnemen, en maakt daar ‘stem-ID’s’ (voice prints) van. De politie wil die koppelen aan de gezichtsherkenning. Eén provincie heeft een database waarop 2,5 miljard foto’s staan. Analytische software kan op basis van de foto’s ras en geslacht vaststellen. De politie heeft in het verleden ook bestellingen geplaatst voor ‘phone trackers’ die telefoonnummers (en dus namen) kunnen koppelen aan de fictieve namen die de eigenaar gebruikt op sociale media.

Moskou en Oekraïne

Twee stukken van mannen die durven te speculeren over hoe deze oorlog kan eindigen. Amerikaans historicus Tim Snyder, Oost-Europa specialist, beargumenteert waarom het hoogst onwaarschijnlijk is dat Poetin een kernwapen zal inzetten; John McLaughlin, voormalig onderdirecteur van de CIA, grijpt terug op zijn herinneringen aan oktober 1989, rondreizend in Duitsland, waar hij geen enkele Duitser kon vinden die kans zag voor een hereniging van Oost- en West-Duitsland. ‘Dat gaan wij niet meer meemaken,’ was het refrein. Het gebeurde een jaar later, op 3 oktober 1990. Net zo moeilijk is het nu voor Russen om te bevatten dat Vladimir Poetin ook kan vallen. Toch zijn er genoeg scenario’s te bedenken.

Snyder: ‘De oorlog zal eindigen als Oekraïense overwinningen op het slagveld de politieke realiteit in Rusland veranderen. Dat is proces is volgens mij al begonnen.’ (…) ‘Dit is een heel bekend fenomeen in de geschiedenis.’

Maar eerst: zal Poetin kernwapens inzetten. Snyder denkt van niet, om een aantal redenen.

• landen met kernwapens hebben sinds 1945 oorlogen verloren, in bijvoorbeeld Vietnam en Afghanistan, zonder ooit terug te grijpen op hun arsenaal kernwapens
• zou Poetin, nadat hij een hoogst onpopulaire mobilisatie heeft afgekondigd, een kernbom laten ontploffen in de buurt van gebieden waar Russische jongens zijn gestationeerd?
• Gebruik van kernwapens zou tot gevolg hebben dat nog meer landen zich afwenden van Rusland
• Hoe ga je een kernbom naar Oekraïne brengen? Per trein? Dat is riskant, als je ziet hoe goed de Oekraïners zijn met hun lange-afstandsraketten. En in het bemachtigen van Russisch oorlogsmaterieel. Per raket? Die hebben een grote kans om neergehaald te worden. Per vliegtuig? Idem.

‘Dus laten we Poetin’s positie eens nader bekijken,’ schrijft Snyder. ‘Het Russische leger staat niet met zijn rug naar de muur; ze zijn veilig als ze zich terugtrekken in Rusland.’ (…) ‘De macht houden in Moskou is waar het om gaat, en dat betekent niet noodzakelijk nog meer risico’s nemen in Oekraïne.’

Er zijn twee privé-legers naast het Russische: die van de Checheense leider Ramzan Kadyrov, en Yevgeny Prigozhin, de baas van het Wagner-huurlingerleger. Beiden zijn onverbloemd kritisch geweest over de manier waarop de oorlog tot nu toe is gevoerd door de Russische legerleiding – impliciet, Poetin. Prigozhin heeft geprobeerd zijn leger aan te vullen met misdadigers uit de gevangenis; ‘is het mogelijk dat hij die naar het front stuurt als kanonnenvlees, en zijn goede soldaten achterhoudt voor toekomstige projecten?’ vraagt Snyder. Hij concludeert: het gevecht in Oekraïne gaat langzaam over in een machtsstrijd in Rusland. ‘In zo’n gevecht heeft het geen zin om gewapende bondgenoten ver weg in Oekraïne te hebben, als je ze hard nodig hebt in Rusland zelf. Niet noodzakelijk om daar oorlog te voeren, maar wel om anderen te ontmoedigen en jezelf te beschermen. Voor alle betrokkenen geldt: verliezen in Oekraïne is erg, verliezen in Rusland is nog veel erger.’

McLaughlin zegt: Rusland zal niet in staat zijn om nieuwe soldaten op tijd te trainen en te bewapenen. Het is moeilijk te zien hoe het kan winnen. Kernwapens? Alles kan, zegt McLaughlin, maar we hebben genoeg tijd gehad om ons daarop voor te bereiden. Als de bom wordt gebruikt, ‘mijn advies: reageer niet te gehaast.’ Laat eerst de wereld, met name Poetin’s supporters, maar eens rustig bekijken hoe zo’n kernwapen er uit ziet. Dan zijn er altijd genoeg Russische doelwitten die met conventionele wapens vernietigd kunnen worden.

Democratie 2, autocratie 0

Francis Fukuyama is vaak beschimpt omdat hij in zijn ‘The End of History’ zou betogen dat liberale democratie de beste staatsvorm is. Dat klopt niet; hij zei meer iets van ‘het blijft altijd als laatste over omdat de alternatieven zo vervelend zijn; maar liberale democratie bevat de kiem van zijn eigen ondergang.’

Hoe dan ook, dit is een goed jaar geweest voor ons van het vrije Westen. Je zou kunnen zeggen: Fukuyama 2, autocratie 0. China en Rusland zakten door het ijs, en omdat ze dat zo totaal verschillend deden, ziet ons model er des te robuuster uit. ‘Als je naar de Chinese en Russische mislukkingen kijkt in 2022, dan lijken ze oppervlakkig gezien heel verschillend. Rusland zag weinig risico’s (in Oekraïne) en werd bedwelmd door manhaftige fantasieën over onderwerping. China was te bang voor risico’s (zero-Covid), en bleek te neurotisch om kalm te reageren op bedreigingen. Maar daaronder zie je in beide gevallen een elite die bereid en in staat is om een bevolking mee te slepen en offers laten brengen voor een fundamenteel irrationeel doel.’ Aldus Richard Hanania, politicoloog.

De zegeningen van de vrije markt

Niet alleen leiden vraag en aanbod tot realistische prijzen. De vrije markt moedigt ook beschaafd gedrag aan. Montesquieu schreef al: ‘Handel geneest de meest destructieve vooroordelen. Want je kunt er bijna altijd van uit gaan dat waar mensen netjes met elkaar omgaan, handel bloeit; en dat waar handel is, wij beschaafde omgangsvormen tegenkomen.’ En Voltaire zei over de Londense beurs in zijn tijd: ‘Betreed de London Stock Exchange – een nettere omgeving dan de meeste rechtszalen — en u zult daar mensen uit de hele wereld zien samenkomen, tot heil van de mensheid. Hier ziet u Jood, Mohammedaan en Christen met elkaar zaken doen alsof ze allemaal hetzelfde geloof belijden, en alleen het woord ‘ongelovige’ gebruiken voor mensen die failliet gaan.’

Een nieuw sociaal experiment, uitgevoerd in dorpen in Groenland, bevestigt: handel (commercie) bevordert vertrouwen, samenwerking en integriteit. De methodologie vindt u achter de klik.

Lekker anoniem schelden

‘Als mensen verplicht hun naam en adres moesten achterlaten, zou het snel afgelopen zijn met die scheldpartijen en bedreigingen op internet.’ Dat klinkt intuïtief logisch, toch? Maar Tyler Cowen, die ik hoog heb zitten, gelooft er niks van en verwijst naar bijgaand artikel, ‘The real name fallacy.’  Ik heb het gelezen, maar vind het nog steeds zwak. ‘De helft van de mensen die worden aangevallen op internet, weet al wie de aanvallers zijn.’ Dus: de-anonimiseren helpt maar voor 50%. Ja, maar is dat niet beter dan zero%? ‘Schelden en discrimineren zijn sociale problemen; online is slechts een reflectie van de samenleving.’ Ja, maar moet je het daarom makkelijker maken? ‘Er is correlatie, geen causatie,’ concludeert weer een andere studie. Nou ja, dat schiet allemaal niet op. Eén argument blijft wel overeind: anonimiteit beschermt ook mensen die kwetsbaar zijn, zoals minderheden en LGBTQI, en jongeren die onzeker zijn over hun seksuele toekomst.

Misschien biedt de echte wereld een oplossing: wie een commentaar ondertekent met naam en toenaam is toch geloofwaardiger dan een anonymus?

Vol?

Ergens volgende maand bereiken we een mijlpaal: acht miljard wereldbewoners. Een verdubbeling in 48 jaar; in 1964 waren er nog maar vier miljard. Visual Capitalist laat zien waar die mensen wonen. Bijna drie miljard alleen al in China en India. Volgend jaar neemt India de koppositie over van China, als land met de meeste inwoners.

Een verdubbeling sinds 1964, wanneer houdt die groei eens op? Daarvoor heeft de VN een afdeling demografen.  De laatste inventarisatie kwam deze zomer uit. Antwoord: de wereldbevolking piekt in 2086  op 10,4 miljard mensen.

De groei vertraagt, en ook nog eens sneller dan een paar jaar geleden nog werd verwacht. De vorige inventarisatie, in 2019, voorspelde dat de bevolking zou groeien naar 10,88 miljard in het jaar 2100. Maar de ‘reproductieratio’s’ zijn gedaald. Steeds meer vrouwen krijgen minder kinderen. In 2019 ging de groeiratio onder de 1% per jaar.

Maar hoe zit het dan met de groei van de bevolking in Afrika? Daar wonen relatief weinig mensen  – nu 1,4 miljard – maar veel landen hebben hoge groei. Projectie nu is 2,5 miljard in het jaar 2050. Interessant: vooral sub-Sahara. Marokko, Algerije, Egypte en zo hebben groeicijfers die vergelijkbaar zijn met Europa.

Wilt u precies weten per land wat de groeicijfers zijn? U kunt zelf kiezen voor welke landen, of continenten, u data wilt zien: