Wat het web aanricht

We vermoedden al dat meisjes van middelbare-school leeftijd onzeker werden van al die foto’s van perfecte huid/haar/borsten/billen/benen op sociale media. Deze studie bevestigt dat meisjes in het onderzoeksgebied 90% meer ‘ernstige psychologische problemen’ hebben dan jongens van dezelfde leeftijd. Methodologie ziet er robuust uit.

Een meer anekdotisch verhaal probeert te begrijpen waarom jonge mannen nu minder sex hebben dan vorige generaties. Uit interviews met vijf mannen van 23 tot 31 jaar krijg je de indruk dat ze met hetzelfde probleem kampen als de meisjes. Ze vinden zichzelf te dik of niet gespierd genoeg, niet goed genoeg voor de vrouwen; zoeken hun toevlucht tot internetporno wat het probleem alleen maar verergert (want heel veel grote piemels en gespierde binken) en geven dan de moed maar op.

Rationeel

Met een euro koop je meer in Ghana dan in Europa. Dus je kunt voor hetzelfde geld meer CO2-uitstoot beperken in Ghana dan in Zwitserland. Mede daarom sluit Zwitserland contracten met armere landen zoals Ghana, Dominica en Georgië. Die landen adopteren ‘groene’ technologie, op kosten van Zwitserland; Zwitserland mag die CO2-vermindering aftrekken van zijn eigen CO2-uitstoot. Het is volstrekt logisch: CO2 in de atmosfeer heeft geen paspoort. Het is een mondiaal probleem, dus het maakt niet uit waar je de broeikasgassen vermindert. Alles helpt.

Tegenargumenten: president Luis Arce van Bolivië noemt het ‘koolstofkolonialisme.’ Anderen maken zich zorgen dat dit een manier is om CO2-reductie in rijke landen te omzeilen. Zwitserland voert aan dat zijn energievoorziening al grotendeels duurzaam is, namelijk uit stuwdammen en kernenergie.

Antikythera

Fragmenten opgedoken nabij het Griekse eiland Antikythera waren onderdeel van een ingewikkeld mechanisme, maar stellen iedereen nog steeds voor raadsels. De eerste drie werden gevonden in 1900, sindsdien nog 79 andere, kleinere stukjes. Hij heeft al de bijnaam ‘de oudste computer.’ Meest plausibele datering op dit moment is 100-150 v.C., gemaakt in Rhodos. Een natuurkundige die de onderdelen bestudeerde zei in 1958: ‘Het is alsof je een pyramide opent en er een atoombom aantreft.’ Voorlopige conclusie: hij brengt de baan van planeten, Zon en maan in beeld; wijzerplaten en wijzers kunnen veranderd worden. Maar waartoe? En voor wie? Dat snapt nog steeds niemand, na 120 jaar studie.

Shein

Chinese online kledingwinkel Shein.com streeft waarschijnlijk dit jaar H&M voorbij en zal met 50% groei snel Inditex (Zara) in het vizier hebben. Opgericht in 2012, winstgevend sinds 2019 volgens de krant. Verklaring succes? Lijkt er op dat ze Zara’s formule naar een hoger plan hebben getild. Veel producten in kleine hoeveelheden maken, zodat je snel kunt reageren op vraag; weinig onverkochte voorraad. Assortiment 600-700.000 items, iedere dag 6.000 nieuwe producten.

Waar begon Covid-19?

Dit gaat over SARS-CoV-2 maar het mooiste van dit ellenlange verhaal betreft één van de hoofdrolspelers: Toy Reid (44). Hij leerde makkelijk Spaans op de middelbare school. Als eerste in zijn familie ging hij naar de universiteit. Tijdens zijn bachelor’s studeerde hij Japans. Daarna Oost-Aziatische filosofie en religie op Harvard, waarbij hij Khmer leerde (de taal van Cambodja) en vloeiend Chinees. Werkend in Azië voor de Rand Corporation en later het Amerikaanse BZ leerde hij de allermoeilijkste taal: de ‘party speak’ van Chinese overheidsdienaren, apparatchiks van de Communistische partij. ‘Zelfs een Chinees die Mandarijn spreekt kan het niet volgen,’ zegt hij zelf. ‘Dat is ook de bedoeling. (…) Als ze het over iets hebben dat mogelijk gênant zou kunnen zijn dan praten ze eromheen, en er zijn allerlei bepaalde woorden en zinnen waarmee je toespelingen kunt maken.’

Reid stelde zijn talent 15 maanden ten dienste van een commissie van de Amerikaanse Senaat die probeert te achterhalen: kwam het virus nu van een vleermuis op de markt in Wuhan? Of is het ontsnapt uit een virologisch laboratorium 8 kilometer verderop? (Doet het er toe? Mij lijkt van wel. De eerste theorie is een geval van ‘shit happens’; de tweede, een geval van het toedekken van slecht nieuws door een land dat zich beschouwt als nieuwe wereldleider. De laboratorium-theorie werd in 2020 omarmd door president Donald Trump. Daarmee is het onderwerp in de VS meteen gepolitiseerd, en dat is het gebleven.)

Toy Reid bestudeerde rapporten en verslagen van partijleden bij het Wuhan Instituut voor Virologie, die nog steeds op de website staan, en probeerde door de eufemismen en vaagheden van de ‘party speak’ heen te prikken. Hij schreef een analyse van 236 pagina’s die zou moeten dienen als ondersteuning van het rapport. Afgelopen donderdag kwam de commissie met een ‘interim-conclusie’ waarbij het werk van Reid niet werd gepubliceerd.

ProPublica heeft samen met Vanity Fair maandenlang het onderzoek van de commissie mogen volgen. Ze publiceren nu de onderbouwing die de Senaatscommissie nog niet openbaar wilde maken. Essentie: er was veel zorg in het najaar van 2019 over de veiligheid; er waren ongebruikelijke toespelingen over de veiligheid van het laboratorium op 12 november;  op 19 november 2019 kwam een hoge pief uit Beijing op bezoek met, in de interpretatie van Reid, instructies die rechtstreeks afkomstig waren van partijvoorzitter Xi Jinping.

Meer niet. Geen ‘smoking gun.’ Geen bekentenissen. Maar waarom kwam de directeur voor ‘technologische veiligheid en bescherming’ van alle wetenschappelijke instellingen in China persoonlijk naar de provincie?

… op ‘Groen kost niks’: van E. Kemeling, al jarenlang abonnee. ‘Of het (de energietransitie, red.)  geld ‘ kost’  is macro-economisch eigenlijk helemaal geen relevante vraag. Dit is ook waar Bjorn Lomborg de mist in gaat. Hij gebruikt een micro-economisch concept ‘ geldverslindend’  in een macro economische context. Dat is intuïtief aantrekkelijk, maar betekent niks. In marginale zin, op de korte termijn, misschien. Op de lange termijn zeker niet. GDP zal hoger zijn, en het systeem ziet er anders uit. Dit is een generiek argument; een land wordt ook niet armer als iedereen een fiets koopt.’

Hele reactie lezen? ->

• Er is waarschijnlijk wel zoiets als man-made climate change.
• Klimaatmodellen hebben een vreselijk slechte track record in het doen van daadwerkelijke voorspellingen, bijvoorbeeld over temperatuur.
• De reden dat ze ooit ontwikkeld zijn, is om de effecten van wederzijdse afhankelijkheden in een systeem-setting inzichtelijk te kunnen maken. Die kun je namelijk niet separaat berekenen, maar moet je modelleren om iets over de stabiliteit van een systeem te zeggen.
• Helaas zijn de mensen die modellen bouwen, ze gaan presenteren als voorspellend en specifiek. (doet een beetje denken aan wat Ferguson probeerde mbt covid. Die voorspellingen waren lachwekkend. En dat zijn de voorspellingen van veel klimaatmodellen ook. Hun voorspellende waarde is erg laag). Dan komen ze met uitspraken als ‘ de aarde is in 2040 waarschijnlijk 4,5 graden warmer’.  Dat soort uitspraken zijn volstrekt absurd, omdat dergelijke veranderingen alleen maar in een dynamiek kunnen plaatsvinden die inherent onvoorspelbaar moet zijn.
• Er is reden om aan te nemen, dat boven de 1,5 a 2 graden stijging, de veranderingen chaotisch worden. Die temperaturen zijn niet heel specifiek – dat zou niet eens kunnen, want het zijn gemiddelden – maar de chaos ligt niet zo gek ver van het evenwicht af.
• Zonder actief beleid (dwz ook zonder alle country pledges onder COP, die nu vastliggen en meegenomen worden in de ipcc scenarios) zitten we in de gevarenzone. Het is niet te zeggen of we aan de foute kant van de lijn zitten, maar ook zeker niet met zekerheid te ontkennen.
• Heel veel extreme weather events (hitte, droogte, stormen) worden volledig ten onrechte aan climate schange toegeschreven.
• De referentiepaden van de slechtste IPCC scenarios, zijn onrealistisch negatief. Dan zouden we per direct met alle renewables moeten stoppen. Dwz dat de onderkant van de IPCC range nooit – of althans niet binnen decennia – gaat gebeuren.
• Maar, al met al is de energietransitie wel een gok die we logischerwijs zouden moeten nemen.
• En het levert ook een aantal andere voordelen op, met name mbt conflict etc (de grootste bedreiging voor de mensheid…)
• Of het (de energietransitie, red.)  geld ‘ kost’  is macro-economisch eigenlijk helemaal geen relevante vraag. Dit is ook waar Bjorn Lomborg de mist in gaat. Hij gebruikt een micro-economisch concept ‘ geldverslindend’  in een macro economische context. Dat is intuïtief aantrekkelijk, maar betekent niks. In marginale zin, op de korte termijn, misschien. Op de lange termijn zeker niet. GDP zal hoger zijn, en het systeem ziet er anders uit. Dit is een generiek argument; een land wordt ook niet armer als iedereen een fiets koopt.
  
• Renewables doen het aardig. De scalecurves zijn unstoppable, en we beginnen in de buurt te komen van fossiel (maar zijn er nog lang niet he? Je kunt stroom maken met een zonnepaneel voor 6ct/kwh, maar 80% van die stroom komt wel op het verkeerde moment. Met een batterij erbij, zit je nog steeds op 2x de lange termijnprijs van fossiel…)
• De markt gaat het niet volledig zelf oplossen. De olieindustrie kan het heel lang volhouden op een prijs van rond de 30$/vat. Dus je moet verder ingrijpen.
• De beste en snelste route is door het belasten van fossiele brandstoffen en het selectief verbieden van bepaalde activiteiten (ultra deep sea, teerzanden etc) . De beste technologieen komen dan vanzelf bovendrijven.
• Subsidies zijn niet noodzakelijk heel kostbaar, maar moeilijk te sturen. Subsidies op zon bijvoorbeeld zijn wat ik altijd noem ‘een public license to print money’.  (de helft van de kosten van het installeren van solar is arbeid, de andere helft moet geimporteerd worden. Voor een kolen/gascentrale importeer je bijna 100% van de kosten (het gas, en de equipment komen allebei niet (meer) uit nederland). Tel uit je winst. Kun je meteen bij je betalingsovershot optellen. )

Mangaanknollen

Al tientallen jaren weten we dat op de bodem van de Stille Oceaan grote ‘velden’ met knollen liggen, waaraan kobalt en nikkel en mangaan zich aan hechten. Die ‘oogsten’ zou alle zorgen over de grondstoffen voor accu’s grotendeels doen verdwijnen. Er zijn bedrijven al jaren bezig om ‘stofzuigers’ ter grootte van een vrachtwagen te ontwikkelen die kunnen werken op 3-5 km diepte. Maar het is technisch moeilijk, en als het lukt, wie deelt dan in de winst? Onderhandelingen in een VN-commissie slepen al jaren voort. Interview met een journalist die zich hierin heeft verdiept. Afdronk: het gaat de komende tien jaar niet gebeuren.

Accu's hergebruiken

(Ik citeer niet vaak uit de Economist omdat ik er van uit ga dat u die toch al leest. Maar dit sluit wel naadloos aan bij het energiethema van deze week.) Overheidsbeleid heeft zichtbare resultaten. De EU wil dat makers van accu’s (‘oplaadbare batterijen’) voor auto’s vanaf 2024 hun carbon footprint publiceren; en vanaf 2030 een minimum percentage recycled materiaal per accu gebruiken.

Northvolt, een Zweeds bedrijf opgericht door twee ex-Tesla’ers, heeft twee fabrieken waar accu’s  worden gemaakt voor Volvo, BMW, Volkswagen en anderen; en nog twee in aanbouw. In 2030, is de ambitie, wordt de helft van de grondstoffen uit oude accu’s gehaald. Ge-re-cycled. Ook lithium, kobalt, nikkel en mangaan, de materialen waarover iedereen zich zorgen maakt of er voldoende is voor een grootscheepse transitie.  (Waarom niet sneller? Omdat een accu tien jaar mee gaat en de meeste EV’s minder dan tien jaar oud zijn.) De Zweedse fabrieken van Northvolt draaien ook nog eens op elektriciteit geleverd door windmolens en stuwdammen.

De grootste producent van oplaadbare batterijen voor auto’s is het Chinese bedrijf CATL, dat naast fabrieken in China ook fabrieken wil openen in Duitsland en Hongarije. Het zegt dat in de nabije toekomst alle accu’s ‘grotendeels’ van hergebruikte materialen gemaakt kunnen worden. Ook de fabriek van Tesla in Nevada is bezig met de bouw van een fabriek waar accu’s op grote schaal uit elkaar gehaald kunnen worden m kostbare materialen te recyclen.

'Groen kost niks' - reacties

In reactie op het verhaal van gisteren, hier reacties van lezers. In willekeurige volgorde, soms licht geredigeerd. Ik hoor graag van u!

I. de Kogel: ‘Ik denk een veelgemaakte fout is de lijn van technologische ontwikkeling en kostenreductie (lineair) doortrekken. Technologie op het gebied van zon/wind is redelijk uitontwikkeld, prijzen dalen ook niet meer zo hard (laatste 2 jaar zelfs gestegen). Zie Bloomberg.  Op batterij gebied is nog wel heel veel te winnen.’

‘Bijkomend probleem met zon/wind is de onvoorspelbaarheid van de productie, er zijn immers dagen zonder wind, zonder zon. Dit maakt dat hoe meer zon/wind je toevoegt aan het energienet, hoe moeilijker (en duurder!) het wordt. Dit is bij bijvoorbeeld kernenergie niet het geval. (Dit beantwoordt het artikel van Noah Smith: koppel een elektrolysator aan een windmolen; hij draait op windenergie, en slaat waterstof op voor als de wind wegvalt – De B.) Mooi stuk hierover op de site van Judith Curry.’

M. Petit: ‘Kern van hun verhaal blijft ijzersterk: 1) kosten bij fossiele brandstoffen wordt vooral bepaald door schaarste, niet kosten van opwekking; bij renewables omgekeerd, dus dit kan zo doorgaan, 2) bij olie en gas werd ook al vaak gezegd dat de reserves “binnen 20 jaar” op zijn, en toch blijven we nieuw vinden, door kostendalingen van hernieuwbare technologieën worden opeens meer gebieden interessant die op dit moment te duur zijn, ruimtegebrek is dus niet het probleem. Maar er zijn twee grote problemen die dit stuk niet adresseert: niet genoeg netcapaciteit, niet genoeg geschoolde mensen om het uit te voeren. Dit heeft weinig met kosten maar veel met planning te maken, en dat is iets waar we achter de feiten aanlopen.’

Meer reacties ->

R. Egging: ‘Ik heb zelf bijna tien jaar geleden een review gepubliceerd over leercurves in  energietechnologieën. Er is een brede empirisch gesteunde consensus dat een verdubbeling van geïnstalleerde capaciteit de kosten per eenheid met ongeveer 20% omlaag brengt. Die 20% was, met enige marge, het geval voor elke energietechnologie. Te lange onderbrekingen van leren, of door andere factoren, zoals bij kernenergie kunnen kennisverlies opleveren.

‘Het is onzin om kostenvermindering van olie en gas met die van windturbines en zonnepanelen te vergelijken. Gasturbines en verbrandingsmotoren, dat zijn technieken. Die kan je vergelijken met hernieuwbare elektriciteitsproductietechnieken. En ja, die turbines en motoren hebben ook leercurves doorlopen. Doen dat nog steeds, maar het wordt steeds moeilijker om weer een verdubbeling van de wereldwijde capaciteit te realiseren, en de kostenvermindering te kunnen filteren uit alledaagse marktbewegingen van velerlei andere kostenposten.

Zegt het artikel iets over grondstoffen- en ruimteschaarste? Zeldzame aardmetalen, waarvan China een groot deel van de bekende voorraden controleert?

Of schaarste aan ingenieurs  en vaklieden, om alles te ontwerpen, bouwen, onderhouden? Schaarste aan ruimte voor al die zonnepanelen & windmolens?

Tenzij we voldoende betaalbare, bruikbare alternatieven voor benodigde grondstoffen en materialen voor hernieuwbare en opslagtechnologieën vinden, zie ik 100% elektrificatie in 2050 niet gebeuren. Er is ook gewoon heel veel wel goedkope olie en gas op de wereld. Dan is er een techniek, CCS (CO2-opslag, red.), die nog maar net begonnen is, en nog heel wat leercurve kan benutten.’

B. Hesselmans: ‘Wellicht een boektip voor De Bicker: ‘The Rare Metals War.’ Kort samengevat: voor de energietransitie en digitalisering hebben we zeldzame metalen nodig (cobalt en lithium, promethium, thulium, en nog veel meer -ums). Guillaume Pitron is een Franse schrijver, onder andere voor Le Monde Diplomatique en National Geographic. Boek telt ongeveer 200 pagina’s en leest gemakkelijk, heb je binnen een paar dagen uit.’

M. Crok: ‘Tja, wat zal (Björn) Lomborg ervan vinden 🙂  Dit zijn natuurlijk de groene sprookjes die continu verkondigd zullen blijven worden om de droom in stand te houden. Ondertussen is de grote de-industrialisatie van Europa op gang gekomen.  Maar ik snap jouw format hoor en vindt het prima dat je ook hier zo neutraal mogelijk aandacht aan probeert te schenken. En het is ook niet eenvoudig om het even snel te debunken.’ (Ik heb Lomborg gevraagd wat hij vindt van deze studie – De B.)

'Groen kost niets - het bespaart'

De overgang naar een CO2-loos energiestelsel, tussen nu en 2050, gaat niet geld kosten. Het gaat ons vele biljoenen (‘trillions’) euro’s besparen vergeleken met de kosten van ons huidige gebruik van fossiele brandstoffen. Dat zegt een nieuwe studie. Dit is natuurlijk wat we allemaal willen horen: we kunnen gewoon doorgaan met ons leven zonder ons zorgen te maken over de planeet want de technologie bestaat om energie schoon op te wekken; en het allermooiste: de investeringen betalen zichzelf terug!

Maar als iets te mooi klinkt om waar te zijn ….?

Deze boude stelling is de conclusie van een rapport, gepubliceerd (13 sept. 2022) in wetenschappelijk tijdschrift Joule. Afkomstig van het ‘Institute for New Economic Thinking,’ dat is verbonden aan de Oxford Martin School van Oxford University. De studie is ook geciteerd door de BBC.

De kern van het betoog is als volgt: technologie die zichzelf bewijst wordt gekocht; omzet leidt tot investeringen; investeringen leiden tot verbetering; verbetering leidt tot meer verkoop; hogere omzet leidt tot goedkopere productie; etc. De leercurve, of ‘Wright’s Law.’ 1/

Dit ‘Institute for New Economic Thinking,’ onder leiding van Amerikaan Doyne Farmer, publiceerde vorig jaar een studie die poneerde: als een technologie eenmaal zo’n groeipad is ingeslagen zal hij dat vasthouden. Dat illustreerden ze met het prijsverloop en de omzet van zonnepanelen, accu’s en windmolens. Ze zeiden erbij dat een vierde, opkomende technologie – energie-opslag door ‘groene’ elektrolyse – hetzelfde patroon volgt. (Bicker-lezers gaat een lampje branden: inderdaad, dit citeerde ik vorige week al.) Olie, gas, steenkool maar ook stuwmeren en kernenergie worden niet goedkoper naarmate ze meer worden verkocht.

De studie van vorige maand zou je kunnen zien als een vervolg op die van vorig jaar: als het klopt dat deze ‘groene’ energiebronnen en energie-opslagmiddelen exponentieel goedkoper worden, dan zou je het proces kunnen versnellen door extra veel van die producten te kopen – en dat zou weer leiden tot nog meer omzet. Net zo lang tot een groen energienetwerk goedkoper is dan een netwerk dat draait op gas, olie of steenkool. Hoe meer je koopt (lees: subsidieert), hoe voordeliger het wordt. Biljoenen? Uitgaande van een 1,4% discontovoet (geadviseerd door het Britse Stern-rapport), zou bij een snelle transitie de ‘Net Present Cost’ 12 biljoen lager uitkomen dan de kosten in een puur fossiel scenario.

Ik kan de kwaliteit van de argumentatie niet beoordelen. Het verslag zegt dat het nieuw inzicht verschaft door probabilistische, niet deterministische modellen te gebruiken. 2/ Je kunt wel bezwaren bedenken: opslagtechnologie is nog niet bruikbaar op industriële schaal; grondstoffen voor accu’s zijn niet onbeperkt beschikbaar; ruimte voor windmolens is niet oneindig. In de commentaren onder dit artikel staan kritische noten van mensen die er duidelijk meer verstand van hebben. De Oxford Martin School is onderdeel van de faculteit Sociale Wetenschappen, en zoals wij allen weten, dat is geen wetenschap. Doyle Farmer is een man met een indrukwekkende baard en een CV op Wikipedia met zinsneden waar geen normaal mens een touw aan kan vastknopen.

Maar – het klinkt intuïtief logisch. Spul wordt goedkoper bij massaproductie. Iedere investeringsbeslissing is een keuze. Geld dat wordt geïnvesteerd in een windmolenpark gaat niet naar een booreiland. Hoe meer je in ‘groen’ investeert, hoe minder overblijft voor fossiel. Deze denkrichting is in ieder geval constructief en lijkt mij nuttig voor beleidsmakers. Als dit onderzoek bestand blijkt tegen ‘peer review,’ wordt hij extra relevant.

Lees vervolg, klik hier ->

1/ Wright’s Law, genaamd naar Theodore Wright in 1936. Een voorbeeld: lithium-ion accu’s (een accu is een oplaadbare batterij). Twintig jaar lang ging de prijs ieder jaar met 10% omlaag. Door de toenemende vraag naar mobiele telefoons. Maar een elektrische auto met een bereik van 300km heeft ongeveer evenveel batterij nodig als 5.000 iPhones. Dus als slechts 1% van alle benzine-auto’s wordt vervangen door een elektrische, zou de wereldwijde vraag naar li-ion accu’s in een jaar verdubbelen. Prijs schept zijn eigen vraag.

2/ probabilistisch vs deterministisch: in de laatste wordt verifieerbare gegevens uit het verleden gebruikt om een toekomstbeeld te extrapoleren. ‘Probabilistisch’ is het toevoegen van kansberekening aan bestaande deterministische gegevens. De pleitbezorgers van deze modellen zeggen dat deze beter standhouden.