Lithium

Er is nooit genoeg lithium in de wereld. Zegt Jeremy Grantham, 83, succesvol belegger en de afgelopen jaar investeerder in ‘groene’ startups, in een interview met Tyler Cowen:

Grantham: ‘Als we iedere gram lithium van de tot nu toe bekende reserves zouden opgraven, zou dat waarschijnlijk 5% zijn van wat we nodig hebben om de hele economie te ‘vergroenen.’ Eén keer. Even vergetend dat we die lithium iedere 30 jaar moeten vervangen.’

Cowen: ‘Kunnen we niet veel meer lithium halen uit Australië, of Argentinië? Of betere manieren om het te ontginnen? Goedkoper? Waarom is dat moeilijker dan bijvoorbeeld ‘fracking’?’

Grantham: ‘Het is moeilijker omdat we al enkele decennia naar lithium aan het zoeken zijn, en we vrij goed weten waar de beste reserves zijn, en die zijn volstrekt ontoereikend. Dus we moeten de zoekopdracht veranderen. We moeten iets toereikends vinden, ‘om het lithium heen werken’.’

‘Gelukkig heeft de Grantham Stichting een veelbelovende investering in technologie die lithium uit pekel haalt, drie tot vier keer zo veel, en een efficiëntere manier om lithium te winnen uit de rotsen in Australië. Maar zelfs met die ontwikkelingen komen we niet in de buurt.’

‘We moeten gewoon een andere manier verzinnen om lichtgewicht accu’s te maken, zonder lithium. Potassium en natrium zijn goede kandidaten en waarschijnlijk toereikend. Voorraden van potassium en natrium zijn honderden keren groter dan die van lithium.’

Kunstmatige Intelligentie (2)

Na mijn bijdrage van vorige week stuurde H. van Tijen een link naar een WaitButWhy uit 2015 – zeven jaar oud alweer, maar nog steeds een geweldig stuk uitlegjournalistiek. Het is bij elkaar een kleine 80 pagina’s A4 schat ik, maar Tim Urban is een groot didacticus. Ik ga het hier niet samenvatten, maar geef wel de redenen door die hij geeft, waarom iedereen zich in AI zou moeten verdiepen. Neem binnenkort een ochtend, of een middag of avond, om dit allemaal te lezen. Echt, dit is enger dan klimaatverandering.

‘Stel je voor dat je iemand in 1988 een computer met internet zou laten zien, en zou zeggen: ‘dat ding gaat binnen enkele decennia de hele wereld veranderen,’ dan zou iemand naar die plastic doos kijken en denken: ‘Dát?’ Wij hebben allemaal de grootste moeite ons dingen voor te stellen die we niet kunnen zien.’ (Denk ook aan de film ‘Don’t Look Up,’ over die naderende meteoriet.)

Bijkomende probleem is de ‘Wet van de groeiversnelling,’ een vondst van futuroloog Ray Kurzweil: hoe geavanceerder een samenleving, hoe sneller de ontwikkeling. Het verschil tussen 2000 en 1750 is veel groter dan dat tussen 1750 en 1500. Niet zo dramatisch als exponentiële groei, maar het komt in de buurt. ‘Het duurt tientallen jaren voor het eerste AI systeem een laag soort van algemene intelligentie bereikt, maar eindelijk gebeurt het. Dan begrijpt een computer de wereld om zich heen net zo goed als een vierjarig mensenkind.’ (Dat is het begin van AGI, Artificial General Intelligence.) ‘Plotseling, een uur nadat die mijlpaal is bereikt, produceert dat systeem de overkoepelende theorie voor de natuurkunde waarin de relativiteitsleer wordt verenigd met quantummechanica, iets waar geen enkele mens tot nu toe in geslaagd is. Negentig minuten later is de AI een ‘ASI’ (Artificial Superintelligence) geworden, 170.000 keer intelligenter dan de mens.’

‘Superintelligentie van die orde is iets wat wij nooit kunnen bevatten, net zomin als een bromvlieg ooit iets zal begrijpen van Keynesiaanse economie.’

Een ASI kan natuurlijk veel sneller denken dan een mens. Maar mensen zijn niet slimmer dan chimpansees omdat ze sneller denken – het mensenbrein bevat allerlei cognitieve modules waarmee het dingen kan doen die een aap niet kan zoals abstract denken, lange-termijn plannen maken. Een intelligent systeem gaat niet alleen sneller denken, het leert zichzelf ook beter te denken. De AI gaat van AI naar AGI naar ASI niet alleen door feiten en handelingen en processen te leren, maar vooral door zichzelf te leren leren. ‘En aangezien we net geconcludeerd hebben dat we onmogelijk kunnen begrijpen wat een machine kan die twee stapjes verder is dan wij, laten we er niet omheen draaien en vaststellen dat we godsonmogelijk ooit kunnen weten wat een ASI gaat doen of wat de consequenties zijn.’

In deel 2 schetst Tim zijn nachtmerrie: hoe een onschuldige ASI de mensheid zou kunnen uitroeien. Dit is meesterlijk. Grappig en huiveringwekkend tegelijk. De ASI heeft maar één opdracht: ‘Schrijf briefjes, in handschrift, met de tekst ‘wij houden van onze klanten.’‘ De computer leert en leert en …. zijn ultieme, puur logische laatste stap is het doden van alle mensen op aarde …

(U kunt ook Nick Bostrom lezen, een van de vele bronnen voor dit verhaal.  Maar Tim Urban gebruikt veel meer bronnen, en is een stuk toegankelijker. Met plaatjes!)

Kunstmatige Intelligentie

Ik ben nog maar een beginner – een leek, het lot van de journalist – maar ik neem u mee op een stukje van mijn ontdekkingsreis. Ik spreek van ‘AI’, de Engelse afkorting van Artificial Intelligence, die gangbaarder dan ‘KI.’

Dit is een briljant kort stukkie van Scott Aaronson, via Marginal Revolution, dat mij wakker schudde: ‘Op dit moment bestaan GPT-3 en DALL-E2 en LaMDA en AlphaTensor. Twee jaar geleden niet. En we moeten vooruit denken en proberen te bevatten wat hun, veel grotere, nazaten zullen kunnen over tien jaar.’

Een woord om te onthouden is ‘alignment’ – moeilijk te vertalen, ‘gerichtheid’ komt in deze context het dichtste bij. Een voorbeeld: een zelfrijdende auto, geholpen door AI, kan besluiten om een langzame voetganger aan te rijden om een snelle voetganger te ontwijken, met als rationale dat de snellere nog meer levensjaren voor zich heeft. Is dat een gewenste uitkomst? Hoe kun je een AI, die immers zijn eigen ‘gedachten’ volgt en zijn eigen conclusies trekt, ervan overtuigen dat bepaalde uitkomsten ongewenst zijn? Niemand kan ooit alle uitkomsten voorspellen, dus ooit alle gewenste en ongewenste uitkomsten splitsen.

Dus moet je proberen een AI bij te sturen, te ‘alignen?’ Of is dat per definitie onmogelijk? Aaronson zegt: er zijn ‘orthodoxe’ AI-denkers, en ‘hervormingsgezinde’ – net als in godsdienst.

‘Orthodoxe AI-denkers maken zich zorgen over zelf-handelende, verkeerd geprogrammeerde AI die de mensen voor het lapje houdt terwijl hij bezig is de totale uitroeiing van de mensheid voor te bereiden, als gevolg van zijn merkwaardige opvatting van ‘nuttig zijn.’ Wij hervormingsgezinden zien dat risico ook, maar maken ons minstens evenveel zorgen over het risico dat krachtige AI’s worden ingezet door mensen met slechte bedoelingen.’

‘Wij hervormingsgezinden maken ons het meest zorgen over een langzaam opbouwende ramp – vergelijk klimaatverandering – waarbij goed-geïnformeerde mensen de voorboden zien, maar niet iedereen kunnen meekrijgen in de urgentie.’

Tot zo ver Aaronson. Zoals altijd, er staat veel meer boeiends onder de ‘lees meer’ knop.

Gerd Gigerenzer is psycholoog en verbonden aan het Max Planck Instituut in Berlijn. Hij schreef net een boek, gerecenseerd in MT Sprout,  ‘Waarom menselijke intelligentie nog steeds algoritmes verslaat.’ Zijn stelling: mensen hebben ‘common sense,’ gezond verstand, de optelsom van gedeelde kennis die een kind leert. ‘Een machine lukt het voorlopig niet om bijvoorbeeld causaal denken, intuïtieve psychologie, begrip van ruimte en tijd, en bewustzijn te kopiëren naar een softwaresysteem.’ (tip R. Dattatreya)

Tomas Pueyo is over het algemeen positief opgewonden over de mogelijkheden van AI en toont een paar spectaculaire voorbeelden van creatief werk – muziek, documentaire, beeld, geluidseffecten. Iets waar Aaronson dus heel zenuwachtig van zou worden.

Ik hoor graag of u ook iets wilt delen over AI.

Wat is er mis met Qatar?

Nog steeds springlevend, The Economist: alle bezwaren tegen Qatar als gastland in een paar alinea’s weerlegd, met feiten. Gastarbeiders? Sexuele vrijheid? Democratie? Qatar scoort beter op alledrie dan Rusland (FIFA Wereldbeker 2018) en China (Olympische Winterspelen 2021). De emir richtte nieuwszender Al Jazeera op – kun je je zoiets voorstellen in China, of Rusland? Homofoob? Wetgeving, ja; vervolging, nauwelijks. Net zoals veel andere Moslim-landen.

Kul over EV's

Auke Hoekstra van TU Eindhoven dient EU-parlementariër Rob Roos (‘Elektrificatie wagenpark wordt nachtmerrie’) van repliek en geeft puntsgewijs aan waarom de Unie WEL 2035 als deadline moet handhaven voor de verkoop van brandstofauto’s.

1. Het kost geen banen. En je kunt beter ophouden met het maken van auto’s die binnenkort niemand meer wil
2. EV’s verbruiken niet meer maar minder energie dan brandstofauto’s. Die laatste rijden alleen op aardolie of LNG; elektriciteit kan van allerlei bronnen komen
3. EV’s stoten 70% minder broeikasgassen uit (accuproductie meegerekend)
4. Inderdaad, er moeten 6 miljoen oplaadpunten bijkomen. Dat is ongeveer 1 oplader voor 2% van alle openbare parkeerplekken
5. ‘Het hele elektriciteitsnetwerk moet helemaal worden verbeterd!’ Klopt, dat moet toch gebeuren
6. Lithium, kobalt, nikkel zijn schaarse grondstoffen en maken ons afhankelijk van dictators? Dat geldt ook voor aardolie, en daar verbruiken we onmetelijk veel meer van

Meer en gedetailleerd in de twitterdraad, zie de link. (tip: P. Vloemans)

Rubicon!

Het Institute for the Study of War (ISW), een denktank in Washington, hamert al een tijdje op de groeiende betekenis van Yevgeny Prighozin, de financier van het huurlingenleger Wagner Group. Die heeft een kantoor geopend in Moskou, en uit voortdurend kritiek over het Russische leger (dat onder leiding staat van president Putin). ISW citeert nu Meduza, één van de weinige neutrale nieuwsbronnen in Moskou, dat zegt dat Prighozin een politieke partij wil oprichten. Hij richt zich tot de pro-oorlog, ultranationalistische Russen en ageert in een nieuwsbrief tegen de ‘elite,’ die te slap is. Het is toch potdorie net het oude Rome? Generaals met trouwe soldaten die terugkeren naar de hoofdstad en daar de macht grijpen? Misschien is het wel wensdenken van ISW, dat verre van neutraal is – wie is dat wel in een oorlog? Maar ook historicus Tim Snyder heeft al de mogelijkheid van een burgeroorlog geopperd. ‘Het is erg om te verliezen in Oekraïne, maar nog veel erger om te verliezen in Rusland,’ zo vatte hij het dilemma van Putin samen.

De lelijkste niet meer

De Toyota Prius, lange tijd koploper in de strijd om de titel ‘lelijkste auto op de markt,’ heeft een nieuwe vormgeving. Road & Track zegt ‘brilliant’ en ‘slick.’ Dit is inderdaad niet slecht.

De wereld draait door

De VS wil samen met Oekraïne een nieuwe kleine kernreactor ontwikkelen. Zo’n SMR (small modular reactor) heeft allerlei voordelen, zie eerdere Bickers;  maar is nog niet klaar voor serieproductie. Deze zal worden gebouwd om waterstof (energie-opslag) en ammonia (kunstmest) te produceren. De aankondiging kwam in de marge van de klimaatconferentie COP27 in Egypte, eerder deze week. Oekraïense  Energoatom gaat samenwerken met een hele serie Amerikaanse bedrijven, alsmede twee uit Zuid-Korea en Japan. (tip A. Kaizer)

Crypto reguleren

Voor wie vindt dat crypto gereguleerd moet worden – centrale bankiers, bijvoorbeeld, die niets liever zouden willen – heeft econoom Scott Sumner een beknopt antwoord.

1. Het staat Amerikanen (en de rest van de wereld) volkomen vrij om te beleggen in riskante ondernemingen, zoals bijvoorbeeld biotech. De meeste van dat soort ondernemingen gaan failliet, slechts een paar zijn succesvol.

2. Het is volkomen legaal om geld te lenen aan hoogriskante ondernemingen, waar de leningen misschien niet worden terugbetaald. Weet u nog, junk bonds?

3. Fraude is al strafbaar

En wat zou het doel zijn, vraagt Sumner zich af. ‘Crypto-beleggers beschermen? Willen we echt dat mensen die in crypto investeren, geruster zijn op hun beleggingen? Maakt dat de kans op bubbels niet juist groter?’

Twitter na Musk?

Een grote website als Twitter vergt continu onderhoud en als je de helft of meer van het personeel ontslaat, ben je ook een groot deel van de mensen kwijt die de stabiliteit bewaken. ‘De ineenstorting van iets als Twitter gaat geleidelijk,’ zegt een programmeerder. ‘Kleine probleempjes zijn voor kenners een teken dat een grote knal er zit aan te komen.’

Los hiervan – een technicus met 8 dienstjaren die Musk publiekelijk bekritiseerde – in een Twitterdiscussie – werd door Musk ontslagen met de opmerking – of beter: de tweet –  ‘he’s fired.’