ChatGPT

Dit is de beste introductie van ‘ChatGPT’, waarover deze week zo veel te doen is. Het is zeg maar het broertje van Dall-E, de AI die op verzoek kleurtekeningen maakt van ieder gewenst onderwerp. Deze AI –  weer een product van OpenAI – voert gesprekken. Het is de nieuwste versie van GPT (‘Generative Pre-trained Transformers’). GPT3 kon al een heel eind komen in het maken van opstellen (essays) op verzoek. ‘ChatGPT’ doet precies wat hij zegt – hij babbelt, net zoals de ‘elektronische assistent’ chatbox van uw bank of andere dienstverlener – maar dan beter. U kunt het zelf proberen hier:

Waarom zo veel drukte? Omdat hiermee Kunstmatige Intelligentie weer een stapje dichter bij menselijke intelligentie komt. Dat heet Artifical General Intelligence (AGI), en die zou volgens de kenners (deze bijvoorbeeld) binnen 15 jaar al werkelijkheid kunnen zijn. Dan zijn computers net zo intelligent als mensen. En dan is de volgende stap: Artificial Superintelligence (ASI), waar computers onmetelijk veel slimmer zijn dan mensen. Wij zullen ze niet meer kunnen begrijpen, ‘net zo min als een bromvlieg iets van Keynesiaanse economie kan snappen,’ in de woorden van Tim Urban.

Stappen als ChatGPT schudden ons weer wakker – dit gaat echt gebeuren. En nu? Zie het volgende stuk.

Gaat-ie vliegen?

Na een hoop vertragingen werd vorige week de Tesla vrachtwagen gelanceerd. Kan hij het opnemen tegen dieseltrucks? De buitenwereld is skeptisch; de klanten staan in de rij. PepsiCo heeft de eerste twee van totaal 100 besteld in ontvangst genomen. Bierbrouwer Anheuser-Busch heeft er 40 besteld; Walmart 130; etc. Concurrerend? Aanschafprijzen zijn moeilijk te vergelijken zegt de Amerikaanse vakpers: maar deze zegt dat je in het ergste geval de aanschaf binnen vier jaar terugverdient door lage operationele kosten. Tesla zelf zegt dat diesel 20% duurder is, operationeel: 1,51 dollar per mijl tegen 1,26 dollar voor de Tesla (gebaseerd op een traject van 100 mijl, 96 km/u gemiddeld, 40.000KG vracht, 2,50 dollar per gallon dieselprijs en 7 cent per kWh voor elektriciteit. NB de goedkoopste diesel in de VS is momenteel bijna het dubbele, 4,45 dollar in Texas.)

De Semi heeft een bereik van 800 km, laadt 70% bij in 30 minuten. Dat dankzij een systeem dat draait op 1.000 volt. Daar zijn wel weer speciale oplaadpunten voor nodig, genaamd ‘Megachargers.’ Het netwerk zal een belangrijke afweging zijn voor potentiële kopers. Maar Tesla heeft al laten zien dat het voor zijn klanten een adequaat netwerk kan uitrollen.

Verder? Kennelijk moeten vrachtwagens gemiddeld 1x per jaar naar de werkplaats omdat de voorruit of ander glas is gebroken; Tesla zegt dat het overvloedige glas rondom op de Semi sterk genoeg is ‘om een kernexplosie te overleven.’ Dat is nog eens marketing-mannentaal.

Tot slot: bekijk de cabine eens. Als je daar hebt gezeten, wil je als chauffeur toch nooit meer in een DAF of een Volvo? Een belangrijk argument, in deze overspannen arbeidsmarkt.

Heiligschennis!

Heiligschennis van econoom en Nobelprijswinnaar Paul Krugman. ‘Wat is het nut van blockchain?’ vraagt hij. Misschien hebt u tot nu toe gedacht, net als de Bicker: het nut van cryptomunten is dubieus, maar de onderliggende gedachte – blockchain – is wel mooi.’ Nu schopt Krugman ook tegen dat huisje aan. En hij ziet medestanders. De effectenbeurs van Australië kondigde vijf jaar geleden aan dat ze een blockchain-platform ging bouwen voor het verwerken van transacties. Twee weken geleden werd dat plan begraven, en 168 miljoen euro kosten afgeschreven. Maersk, de grootste rederij ter wereld, heeft blockchain bestudeerd als een nieuwe manier om alle bevoorradingsketens in kaart te brengen. Maar Maersk ziet er van af. Ook Amazon heeft besloten geen eigen blockchain in te voeren omdat niemand intern een goed antwoord kon geven op de vraag: ‘Wat voor nuttigs doet die blockchain dan?’

Blockchain was bedoeld om ‘vertrouwen’ overbodig te maken. En de waarde van geld niet langer toe te vertrouwen aan banken en overheden. Maar die banken en overheden doen het zo slecht nog niet. En blockchain heeft niet kunnen voorkomen dat het vertrouwen in cryptomunten al een aantal keren stevig is beschadigd.

Duitsland

Durven we het al te zeggen, 77 jaar na de Tweede Wereldoorlog? Durven we al te zeggen dat we graag Duitsland als leider zouden zien in Europa? De Bicker wel. Liever de Duitsers dan de Fransen. De Engelsen zijn geen optie meer, maar dat was nooit een betrouwbare bondgenoot (zie hiervoor deze ‘Yes Minister’, vanaf minuut 2:15.).

Josef Joffe, nu in de redactieraad van Die Zeit, mede-oprichter van tijdschrift The American Interest, zou ook graag een zelfverzekerder Duitsland zien, maar schrijft: ‘Leiderschap vergt een degelijk zelfbewustzijn en de wil om jezelf te doen gelden. Dat zijn dingen die Duitsland zorgvuldig probeert te onderdrukken. Niet dat Berlijn zijn aanzienlijke macht niet wil inzetten – zie daarvoor de pogingen om de euro en het Europese asielbeleid te ‘Germaniseren.’ Maar nationale trots, en al helemaal ‘nationalisme’, zijn taboe. In plaats daarvan is het ‘Europa eerst.’ Wij appelleren niet aan ‘grandeur,’ zoals de Fransen. En roepen niet dingen als ‘Brittania, rule the waves.’ Wij beroepen ons niet op ‘exceptionalisme,’ zoals Amerikaanse politici. ‘Make Germany great again’ zou geen enkele politicus hier over zijn lippen kunnen krijgen, op een paar extreem-rechtse na.’

De echte uitdaging voor Berlijn komt uit Frankrijk, zegt Joffe. ‘Emmanuel Macron wil nu een euro-begroting, een eurozone-minister van Financiën, een euro-raad voor economisch beleid en een tweede  Europees parlement voor Eurolanden.’

‘Dit is machtsdenken, nationaal beleid in naam van Europa. Het doel van Macron is duidelijk: nieuwe instituten waar Duitsland en zijn kleinere bondgenoten weggestemd kunnen worden zodat de anderen met hun vingers aan de goudkist van Europa’s Croesus kunnen komen. (…) Als de Fransen hun zin krijgen is het gedaan met fiscale discipline en markt-gerichte hervormingen. Bot gezegd: de euro was bedoeld om de Europese economie meer ‘Duits’ te maken; in plaats daarvan is de munt nu onderwerp geworden van een machtsspel tussen Frankrijk en Duitsland.’

Dit essay dateert van 2020, dus vóór de Russische aanval op Oekraïne. Sindsdien heft er een Zeitenwende plaatsgevonden, een historische wending, in de woorden van de huidige bondskanselier Olaf Scholz. Hij herhaalt deze week in een artikel voor Foreign Affairs dat Duitsland zich onvoorwaardelijk committeert aan NAVO en internationale rechtsorde. Het begint toch wel degelijk een beetje te lijken op leiderschap.

Voor wat betreft defensie: niet alleen 100 miljard euro extra voor wapens, en 2% van het BBP voor defensie, maar ook: voor het eerst export van wapens naar andere landen, versterking van de NAVO-aanwezigheid in Litouwen, militaire steun aan Estland, Slowakije en Polen; mee-investeren in de versterking van NAVO. ‘Duitsers zijn vastbesloten om de beschermer van Europese veiligheid te worden, zoals onze bondgenoten van ons verwachten; een bruggenbouwer binnen de Europese Unie en pleitbezorger voor multilaterale oplossingen voor mondiale problemen.,’ zegt Scholz.

Hij rept niet over fiscaal beleid in Europa, zoals Joffe waarschijnlijk graag had gezien. Slechts één alinea, en die is niet geruststellend: ‘Nu de EU groter wordt en een wereldspeler, is het belangrijk dat beslissingen sneller genomen kunnen worden. Daarom heeft Duitsland voorgesteld om geleidelijk het principe van ‘meerderheid van stemmen’ in te voeren voor beleidskwesties die nu nog alleen unaniem beslist kunnen worden, zoals buitenlands beleid en belastingheffing.’

52 Dingen

Tom Whitwell publiceert ieder jaar ’52 dingen die ik dit jaar heb geleerd.’ Ieder jaar weer briljant, vaak hilarisch. Hier een wat uitgebreidere versie, met bronnen, voor het weekeinde. (Klik voor de complete lijst op ‘lees meer.’)

Een nieuw voorstel om vervelende mensen van sociale media te verwijderen: ‘heavenbanning.’ Je gooit ze er niet uit, nee, je vervangt al hun volgers door slijmende AI’s die het voortdurend met ze eens zijn en ze bedelven onder de complimenten. Echte mensen kunnen niet met ze communiceren.’ HIER

Dat verdient sowieso al een prijs voor het beste nieuwe woord van 2022.

Countthings is een succesvolle app die …. dingen telt. Zoals dit, of dit, of dit …..:

37% van de wereldbevolking heeft nog nooit het internet gebruikt. HIER

Datacenters zullen 29% van alle elektriciteit van Ierland gebruiken in 2028. (een waarschuwing voor Nederland) HIER

40% van alle zeescheepvaart is bezig fossiele brandstoffen te vervoeren.  Meer duurzame energie betekent minder scheepvaart (en dat is één van de grootste bronnen van broeikasgassen). Van Bill McKibben.

Een ‘deep learning’ computer die 85.000 paar ogen heeft gezien kan mannelijke pupillen onderscheiden van vrouwelijk – maar niemand weet hoe. HIER

Lithium

Er is nooit genoeg lithium in de wereld. Zegt Jeremy Grantham, 83, succesvol belegger en de afgelopen jaar investeerder in ‘groene’ startups, in een interview met Tyler Cowen:

Grantham: ‘Als we iedere gram lithium van de tot nu toe bekende reserves zouden opgraven, zou dat waarschijnlijk 5% zijn van wat we nodig hebben om de hele economie te ‘vergroenen.’ Eén keer. Even vergetend dat we die lithium iedere 30 jaar moeten vervangen.’

Cowen: ‘Kunnen we niet veel meer lithium halen uit Australië, of Argentinië? Of betere manieren om het te ontginnen? Goedkoper? Waarom is dat moeilijker dan bijvoorbeeld ‘fracking’?’

Grantham: ‘Het is moeilijker omdat we al enkele decennia naar lithium aan het zoeken zijn, en we vrij goed weten waar de beste reserves zijn, en die zijn volstrekt ontoereikend. Dus we moeten de zoekopdracht veranderen. We moeten iets toereikends vinden, ‘om het lithium heen werken’.’

‘Gelukkig heeft de Grantham Stichting een veelbelovende investering in technologie die lithium uit pekel haalt, drie tot vier keer zo veel, en een efficiëntere manier om lithium te winnen uit de rotsen in Australië. Maar zelfs met die ontwikkelingen komen we niet in de buurt.’

‘We moeten gewoon een andere manier verzinnen om lichtgewicht accu’s te maken, zonder lithium. Potassium en natrium zijn goede kandidaten en waarschijnlijk toereikend. Voorraden van potassium en natrium zijn honderden keren groter dan die van lithium.’

Kunstmatige Intelligentie (2)

Na mijn bijdrage van vorige week stuurde H. van Tijen een link naar een WaitButWhy uit 2015 – zeven jaar oud alweer, maar nog steeds een geweldig stuk uitlegjournalistiek. Het is bij elkaar een kleine 80 pagina’s A4 schat ik, maar Tim Urban is een groot didacticus. Ik ga het hier niet samenvatten, maar geef wel de redenen door die hij geeft, waarom iedereen zich in AI zou moeten verdiepen. Neem binnenkort een ochtend, of een middag of avond, om dit allemaal te lezen. Echt, dit is enger dan klimaatverandering.

‘Stel je voor dat je iemand in 1988 een computer met internet zou laten zien, en zou zeggen: ‘dat ding gaat binnen enkele decennia de hele wereld veranderen,’ dan zou iemand naar die plastic doos kijken en denken: ‘Dát?’ Wij hebben allemaal de grootste moeite ons dingen voor te stellen die we niet kunnen zien.’ (Denk ook aan de film ‘Don’t Look Up,’ over die naderende meteoriet.)

Bijkomende probleem is de ‘Wet van de groeiversnelling,’ een vondst van futuroloog Ray Kurzweil: hoe geavanceerder een samenleving, hoe sneller de ontwikkeling. Het verschil tussen 2000 en 1750 is veel groter dan dat tussen 1750 en 1500. Niet zo dramatisch als exponentiële groei, maar het komt in de buurt. ‘Het duurt tientallen jaren voor het eerste AI systeem een laag soort van algemene intelligentie bereikt, maar eindelijk gebeurt het. Dan begrijpt een computer de wereld om zich heen net zo goed als een vierjarig mensenkind.’ (Dat is het begin van AGI, Artificial General Intelligence.) ‘Plotseling, een uur nadat die mijlpaal is bereikt, produceert dat systeem de overkoepelende theorie voor de natuurkunde waarin de relativiteitsleer wordt verenigd met quantummechanica, iets waar geen enkele mens tot nu toe in geslaagd is. Negentig minuten later is de AI een ‘ASI’ (Artificial Superintelligence) geworden, 170.000 keer intelligenter dan de mens.’

‘Superintelligentie van die orde is iets wat wij nooit kunnen bevatten, net zomin als een bromvlieg ooit iets zal begrijpen van Keynesiaanse economie.’

Een ASI kan natuurlijk veel sneller denken dan een mens. Maar mensen zijn niet slimmer dan chimpansees omdat ze sneller denken – het mensenbrein bevat allerlei cognitieve modules waarmee het dingen kan doen die een aap niet kan zoals abstract denken, lange-termijn plannen maken. Een intelligent systeem gaat niet alleen sneller denken, het leert zichzelf ook beter te denken. De AI gaat van AI naar AGI naar ASI niet alleen door feiten en handelingen en processen te leren, maar vooral door zichzelf te leren leren. ‘En aangezien we net geconcludeerd hebben dat we onmogelijk kunnen begrijpen wat een machine kan die twee stapjes verder is dan wij, laten we er niet omheen draaien en vaststellen dat we godsonmogelijk ooit kunnen weten wat een ASI gaat doen of wat de consequenties zijn.’

In deel 2 schetst Tim zijn nachtmerrie: hoe een onschuldige ASI de mensheid zou kunnen uitroeien. Dit is meesterlijk. Grappig en huiveringwekkend tegelijk. De ASI heeft maar één opdracht: ‘Schrijf briefjes, in handschrift, met de tekst ‘wij houden van onze klanten.’‘ De computer leert en leert en …. zijn ultieme, puur logische laatste stap is het doden van alle mensen op aarde …

(U kunt ook Nick Bostrom lezen, een van de vele bronnen voor dit verhaal.  Maar Tim Urban gebruikt veel meer bronnen, en is een stuk toegankelijker. Met plaatjes!)

Kunstmatige Intelligentie

Ik ben nog maar een beginner – een leek, het lot van de journalist – maar ik neem u mee op een stukje van mijn ontdekkingsreis. Ik spreek van ‘AI’, de Engelse afkorting van Artificial Intelligence, die gangbaarder dan ‘KI.’

Dit is een briljant kort stukkie van Scott Aaronson, via Marginal Revolution, dat mij wakker schudde: ‘Op dit moment bestaan GPT-3 en DALL-E2 en LaMDA en AlphaTensor. Twee jaar geleden niet. En we moeten vooruit denken en proberen te bevatten wat hun, veel grotere, nazaten zullen kunnen over tien jaar.’

Een woord om te onthouden is ‘alignment’ – moeilijk te vertalen, ‘gerichtheid’ komt in deze context het dichtste bij. Een voorbeeld: een zelfrijdende auto, geholpen door AI, kan besluiten om een langzame voetganger aan te rijden om een snelle voetganger te ontwijken, met als rationale dat de snellere nog meer levensjaren voor zich heeft. Is dat een gewenste uitkomst? Hoe kun je een AI, die immers zijn eigen ‘gedachten’ volgt en zijn eigen conclusies trekt, ervan overtuigen dat bepaalde uitkomsten ongewenst zijn? Niemand kan ooit alle uitkomsten voorspellen, dus ooit alle gewenste en ongewenste uitkomsten splitsen.

Dus moet je proberen een AI bij te sturen, te ‘alignen?’ Of is dat per definitie onmogelijk? Aaronson zegt: er zijn ‘orthodoxe’ AI-denkers, en ‘hervormingsgezinde’ – net als in godsdienst.

‘Orthodoxe AI-denkers maken zich zorgen over zelf-handelende, verkeerd geprogrammeerde AI die de mensen voor het lapje houdt terwijl hij bezig is de totale uitroeiing van de mensheid voor te bereiden, als gevolg van zijn merkwaardige opvatting van ‘nuttig zijn.’ Wij hervormingsgezinden zien dat risico ook, maar maken ons minstens evenveel zorgen over het risico dat krachtige AI’s worden ingezet door mensen met slechte bedoelingen.’

‘Wij hervormingsgezinden maken ons het meest zorgen over een langzaam opbouwende ramp – vergelijk klimaatverandering – waarbij goed-geïnformeerde mensen de voorboden zien, maar niet iedereen kunnen meekrijgen in de urgentie.’

Tot zo ver Aaronson. Zoals altijd, er staat veel meer boeiends onder de ‘lees meer’ knop.

Gerd Gigerenzer is psycholoog en verbonden aan het Max Planck Instituut in Berlijn. Hij schreef net een boek, gerecenseerd in MT Sprout,  ‘Waarom menselijke intelligentie nog steeds algoritmes verslaat.’ Zijn stelling: mensen hebben ‘common sense,’ gezond verstand, de optelsom van gedeelde kennis die een kind leert. ‘Een machine lukt het voorlopig niet om bijvoorbeeld causaal denken, intuïtieve psychologie, begrip van ruimte en tijd, en bewustzijn te kopiëren naar een softwaresysteem.’ (tip R. Dattatreya)

Tomas Pueyo is over het algemeen positief opgewonden over de mogelijkheden van AI en toont een paar spectaculaire voorbeelden van creatief werk – muziek, documentaire, beeld, geluidseffecten. Iets waar Aaronson dus heel zenuwachtig van zou worden.

Ik hoor graag of u ook iets wilt delen over AI.

Wat is er mis met Qatar?

Nog steeds springlevend, The Economist: alle bezwaren tegen Qatar als gastland in een paar alinea’s weerlegd, met feiten. Gastarbeiders? Sexuele vrijheid? Democratie? Qatar scoort beter op alledrie dan Rusland (FIFA Wereldbeker 2018) en China (Olympische Winterspelen 2021). De emir richtte nieuwszender Al Jazeera op – kun je je zoiets voorstellen in China, of Rusland? Homofoob? Wetgeving, ja; vervolging, nauwelijks. Net zoals veel andere Moslim-landen.

Kul over EV's

Auke Hoekstra van TU Eindhoven dient EU-parlementariër Rob Roos (‘Elektrificatie wagenpark wordt nachtmerrie’) van repliek en geeft puntsgewijs aan waarom de Unie WEL 2035 als deadline moet handhaven voor de verkoop van brandstofauto’s.

1. Het kost geen banen. En je kunt beter ophouden met het maken van auto’s die binnenkort niemand meer wil
2. EV’s verbruiken niet meer maar minder energie dan brandstofauto’s. Die laatste rijden alleen op aardolie of LNG; elektriciteit kan van allerlei bronnen komen
3. EV’s stoten 70% minder broeikasgassen uit (accuproductie meegerekend)
4. Inderdaad, er moeten 6 miljoen oplaadpunten bijkomen. Dat is ongeveer 1 oplader voor 2% van alle openbare parkeerplekken
5. ‘Het hele elektriciteitsnetwerk moet helemaal worden verbeterd!’ Klopt, dat moet toch gebeuren
6. Lithium, kobalt, nikkel zijn schaarse grondstoffen en maken ons afhankelijk van dictators? Dat geldt ook voor aardolie, en daar verbruiken we onmetelijk veel meer van

Meer en gedetailleerd in de twitterdraad, zie de link. (tip: P. Vloemans)