Nadenken over vluchtelingen

De halve wereld was bezig met Apple vannacht (aandeel $110,15, -1,92%), de andere helft debatteerde door over de netelige kwestie du jour: de vluchtelingen. Ik haalde begin deze week een artikel aan waarin een anonieme blogger stelde dat Europa bekrompen was en klein, en dat Pakistan, Jordanië, Libanon, Turkije en Iran samen al meer vluchtelingen opvangen dan heel West-Europa. Ik vond het zelf wel een inzicht. Maar niet Paul Frentrop, mijn oud-collega bij NRC en nog steeds één van de meest oorspronkelijke denkers van Nederland. “Raakt kant noch wal,” vond hij. “Typisch voorbeeldje van een redenering die logisch lijkt maar niet is.” Hij daagde Bickerlezers uit te ontdekken waar de denkfout zat. Tot mijn spijt hebben we hem het antwoord niet kunnen geven – ik zeg ‘wij,’ want ik wist het ook niet. (zie antwoorden onder ‘reacties’ bij artikel ‘denkvout.’)  Dus vandaag maakt De Bicker plaats voor De Frentrop. De kern van zijn betoog:

“Wie het aantal vluchtelingen per hoofd van de bevolking als maatstaf neemt, suggereert om te beginnen dat er een optimaal, of tenminste aanvaardbaar percentage zou bestaan. Wilt U één vluchteling op de honderd inwoners, of bent U een kille, hardvochtige rechtse bal, die niet verder wil gaan dan één op de tienduizend? De maatstaf suggereert een mogelijk ‘eerlijke’ oplossing van het probleem en dat is verleidelijk. Want de hang naar eerlijk delen zit diep in de mens. Verblind door die hang naar rechtvaardigheid trapt de lezer in de echte goocheltruc: terwijl met de mantel der eerlijkheid de aandacht wordt afgeleid, suggereert het harde getal dat een oplossing voor handen is. Er is immers een kwantitatieve doelstelling. Die kunnen we bereiken door een bepaald aantal mensen op te nemen.”

Maar dat is niet zo. Lees het hele artikel hier:

Als mensen in groten getale een grens hier in de buurt oversteken, worden de feiten met zoveel morele saus overgoten dat de realiteit bijna niet meer zichtbaar is.

Zo werd in De Bicker van 8 september een blogger opgevoerd die de huidige Europese vluchtelingencrisis betitelde als “bedriegerijen” (“shenanigans”). Zijn redenering was gestoeld op de bewering dat niet-Europese landen veel meer vluchtelingen per hoofd van de bevolking opnemen dan Europese landen. Hij gaf voorbeelden van onder meer Somalische vluchtelingen in Kenia en de 1,6 miljoen Afghanen die als vluchteling in Pakistan zouden verblijven. Of al die mensen in Kenia en Pakistan asiel hebben aangevraagd (en gekregen), zullen we maar even in het midden laten.

Vervolgens stelt de blogger op basis van deze cijfers: het probleem in Europa is heel klein en laf (“very small and cowardly”). Die mening stoelt echter niet op de vermelde feiten. Zelfs als we de getallen van de auteur voor waar aannemen is ‘vluchteling per hoofd van de bevolking’ geen goede maatstaf voor de omvang van het probleem. Ook ‘lafheid’ volgt niet uit die cijfers.

Voor de historische context: Nederland is gewend aan grote aantallen migranten. In de 19^de eeuw trokken vele optimisten uit Westfalen deze kant op. Van marskramers met bekende namen als Vroom & Dreesmann, Peek & Cloppenburg en Hunkemöller tot Brenninkmeijers en Frentrops. Om de Duitse legers te ontlopen, vluchtten meer dan een miljoen Belgen bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog naar Nederland. Rond de soevereiniteitsoverdracht van 1948 vluchtten zo’n 250.000 mensen uit Indonesië naar Nederland. (In diezelfde uitzichtloze jaren emigreerden 500.000 mensen uit Nederland naar Canada, Australië en de VS.) Maar toen de economie in de jaren zestig weer bloeide kwamen onbekende – want niet geregistreerde – aantallen gastarbeiders naar Nederland. Die werden rond de oliecrisis van 1973 vrijwel allemaal werkeloos. Uitkeringen en gezinshereniging hielden velen van hen toch hier. De onafhankelijkheid van Suriname bracht rond 1975 zeker 200.000 mensen ertoe naar Nederland te verhuizen. Uit de Antillen kwamen 130.000 mensen.

Asielzoekers (vluchtelingen) kwamen tot halverwege de jaren tachtig maar mondjesmaat. In het begin alleen op uitnodiging van de regering die wel eens een verdienstelijke onder dictatuur zuchtende Chileen, Paraguayaan of Argentijn aanbood hier te komen wonen. De vrijwilligers van Vluchtelingenwerk die heb begeleidden, spraken toen uitsluitend Spaans en stonden vreemd te kijken bij de eerste golf mensen die zichzelf aanmeldde: Door de CIA aangevoerde vluchtelingen uit Vietnam, die al snel naar de VS verdwenen. Pas in de jaren negentig van de vorige eeuw ontstond het juridisch/politiek/kerkelijke complex van de vluchtelingenindustrie die zielige mensen uit de hele wereld op wil vangen. Dat viert nu zijn zilveren jubileum met sterk groeiende omzet van zo’n 15.000 cliënten per jaar.

Al die getallen kun je delen door het aantal mensen dat in Nederland woont, maar die breuk zegt niets over de omvang van het probleem. De ernst van de zaak wordt bepaald door zaken als hoe lang blijven de vluchtelingen hier, hoe zijn ze er fysiek aan toe, wat is hun opleidingsniveau, brengen ze geld mee, spreken ze Nederlands en voeden ze hun kinderen netjes op.

Wie het aantal vluchtelingen per hoofd van de bevolking als maatstaf neemt, suggereert om te beginnen dat er een optimaal, of tenminste aanvaardbaar percentage zou bestaan. Wilt U één vluchteling op de honderd inwoners, of bent U een kille, hardvochtige rechtse bal, die niet verder wil gaan dan één op de tienduizend? De maatstaf suggereert een mogelijk ‘eerlijke’ oplossing van het probleem en dat is verleidelijk. Want de hang naar eerlijk delen zit diep in de mens. Verblind door die hang naar rechtvaardigheid trapt de lezer in de echte goochel truc: terwijl met de mantel der eerlijkheid de aandacht wordt afgeleid, suggereert het harde getal dat een oplossing voor handen is. Er is immers een kwantitatieve doelstelling. Die kunnen we bereiken door een bepaald aantal mensen op te nemen.

Dat dit een schijnredenering is, moge duidelijk zijn door hem door te trekken. Alle vluchtelingen op Lampedusa kunnen dan het beste naar Japan worden overgebracht. Die uit Lesbos kunnen naar Nigeria en wie nog in Hongarije zit, kan naar Brazilië. Alle toekomstige vluchtelingen kunnen in China terecht, zonder dat dit alles de verhouding vluchteling per inwoner in de wereld ingrijpend zal veranderen. We hebben het probleem weg gedefinieerd.

Het is een beetje zoals de Nederlandse Spoorwegen hun prestaties opvijzelen. Ze meten hoeveel treinen er te laat zijn, niet hoeveel mensen er te laat komen. Het is zoals de klimaatdoelstellingen van x procent minder CO2 in het jaar y. Leuk voor beleidsmakers, maar zonder feitelijke betekenis.

In de blog worden ook andere zaken weg gedefinieerd. Zo stelt de auteur dat ‘westerse’ [sic] media nooit aandacht hebben besteed aan die veel grotere vluchtelingenstromen in andere landen en dat het politiek gesteggel in de EU nu pas het wereldwijde vluchtelingenprobleem in de schijnwerpers plaatst. Ik geloof dat hij daarmee zijn aanduiding ‘laf’ probeert te bewijzen.

Ik heb de media er niet op na gekeken, maar het Hoge Commissariaat voor Vluchtelingen van de Verenigde Naties is al op 14 december 1950 opgericht. Op zijn website staat te lezen: “Vandaag verlenen 8.600 medewerkers in ruim 126 landen hulp aan zo’n 33,9 miljoen mensen. UNHCR had een budget van bijna 3 miljard US dollar in 2013.” Noem dat maar geen aandacht.