Moskou en Oekraïne

Moskou en Oekraïne

Twee stukken van mannen die durven te speculeren over hoe deze oorlog kan eindigen. Amerikaans historicus Tim Snyder, Oost-Europa specialist, beargumenteert waarom het hoogst onwaarschijnlijk is dat Poetin een kernwapen zal inzetten; John McLaughlin, voormalig onderdirecteur van de CIA, grijpt terug op zijn herinneringen aan oktober 1989, rondreizend in Duitsland, waar hij geen enkele Duitser kon vinden die kans zag voor een hereniging van Oost- en West-Duitsland. ‘Dat gaan wij niet meer meemaken,’ was het refrein. Het gebeurde een jaar later, op 3 oktober 1990. Net zo moeilijk is het nu voor Russen om te bevatten dat Vladimir Poetin ook kan vallen. Toch zijn er genoeg scenario’s te bedenken.

Snyder: ‘De oorlog zal eindigen als Oekraïense overwinningen op het slagveld de politieke realiteit in Rusland veranderen. Dat is proces is volgens mij al begonnen.’ (…) ‘Dit is een heel bekend fenomeen in de geschiedenis.’

Maar eerst: zal Poetin kernwapens inzetten. Snyder denkt van niet, om een aantal redenen.

• landen met kernwapens hebben sinds 1945 oorlogen verloren, in bijvoorbeeld Vietnam en Afghanistan, zonder ooit terug te grijpen op hun arsenaal kernwapens
• zou Poetin, nadat hij een hoogst onpopulaire mobilisatie heeft afgekondigd, een kernbom laten ontploffen in de buurt van gebieden waar Russische jongens zijn gestationeerd?
• Gebruik van kernwapens zou tot gevolg hebben dat nog meer landen zich afwenden van Rusland
• Hoe ga je een kernbom naar Oekraïne brengen? Per trein? Dat is riskant, als je ziet hoe goed de Oekraïners zijn met hun lange-afstandsraketten. En in het bemachtigen van Russisch oorlogsmaterieel. Per raket? Die hebben een grote kans om neergehaald te worden. Per vliegtuig? Idem.

‘Dus laten we Poetin’s positie eens nader bekijken,’ schrijft Snyder. ‘Het Russische leger staat niet met zijn rug naar de muur; ze zijn veilig als ze zich terugtrekken in Rusland.’ (…) ‘De macht houden in Moskou is waar het om gaat, en dat betekent niet noodzakelijk nog meer risico’s nemen in Oekraïne.’

Er zijn twee privé-legers naast het Russische: die van de Checheense leider Ramzan Kadyrov, en Yevgeny Prigozhin, de baas van het Wagner-huurlingerleger. Beiden zijn onverbloemd kritisch geweest over de manier waarop de oorlog tot nu toe is gevoerd door de Russische legerleiding – impliciet, Poetin. Prigozhin heeft geprobeerd zijn leger aan te vullen met misdadigers uit de gevangenis; ‘is het mogelijk dat hij die naar het front stuurt als kanonnenvlees, en zijn goede soldaten achterhoudt voor toekomstige projecten?’ vraagt Snyder. Hij concludeert: het gevecht in Oekraïne gaat langzaam over in een machtsstrijd in Rusland. ‘In zo’n gevecht heeft het geen zin om gewapende bondgenoten ver weg in Oekraïne te hebben, als je ze hard nodig hebt in Rusland zelf. Niet noodzakelijk om daar oorlog te voeren, maar wel om anderen te ontmoedigen en jezelf te beschermen. Voor alle betrokkenen geldt: verliezen in Oekraïne is erg, verliezen in Rusland is nog veel erger.’

McLaughlin zegt: Rusland zal niet in staat zijn om nieuwe soldaten op tijd te trainen en te bewapenen. Het is moeilijk te zien hoe het kan winnen. Kernwapens? Alles kan, zegt McLaughlin, maar we hebben genoeg tijd gehad om ons daarop voor te bereiden. Als de bom wordt gebruikt, ‘mijn advies: reageer niet te gehaast.’ Laat eerst de wereld, met name Poetin’s supporters, maar eens rustig bekijken hoe zo’n kernwapen er uit ziet. Dan zijn er altijd genoeg Russische doelwitten die met conventionele wapens vernietigd kunnen worden.