Morele psychologie

Morele psychologie

Een kindercrèche wilde ouders aansporen om hun kinderen op tijd op te halen; dus hief boetes voor te laat komen. Dat had tot gevolg dat ouders hun schouders ophaalden en de boete betaalden als een soort extra tarief. Door het boetestelsel nam het aantal laatkomers toe. Zonder boete was het te laat verschijnen een morele kwestie: het was onbeleefd of respectloos tegenover de verzorgers.

Ander voorbeeld: u krijgt €100, maar alleen als u dat deelt met een ander. U moet samen beslissen wie wat krijgt. Het rationele antwoord: €99 voor u en €1 voor de ander. Immers, €1 is beter dan nul. Maar de meeste ‘derden’ willen €30 of meer. Beide zijn niet te verklaren uit economie, of traditionele psychologie. Er is een andere drijfveer: ‘morele psychologie.’ Wij zijn het meest sociale beest op aarde. Samenwerking heeft ons alles gebracht. Maar ook geconditioneerd om ons bewust te zijn van de groep. Daarom hebben we gevoelens als schaamte, plicht, empathie, walging, fairness etc ontwikkeld. Wij gaan naar de stembus omdat het goed burgerschap is; wij werken hard omdat we respect willen krijgen, niet alleen een bonus. Econoom Ricardo Hausmann bespreekt twee nieuwe boeken die deze oude inzichten vertalen naar praktisch gebruik. Als je een optie omschrijft als ‘goed voor de groep’ waartoe mensen denken te behoren, vergroot je de kans dat ze die kiezen.

AANVULLING 10:14 uur: lezer Knud Boucher schrijft: ‘Grappig genoeg is die Ultimatum Game mogelijk cultureel afhankelijk. Mijn dochter wees me eerder op het volgende artikel.’  In 1995 deed Amerikaan Joe Henrich het Ultimatum Game met Machiguenga in Peru, een relatief geïsoleerde bevolkingsgroep. Die accepteerden veel lagere bedragen. “Ze vonden het belachelijk dat je gratis geld zou weigeren,” zei onderzoeker Henrich. “Ze begrepen gewoon niet waarom iemand geld zou opgeven om iemand te straffen die nou eenmaal de mazzel had gehad dat hij de andere rol in het spel mocht spelen.”