Gratis geld

Gratis geld

Het universeel basisinkomen bestond al in Engeland in 1795, vernoemd naar het dorp waar het idee was geboren, Speenhamland. Het werd in 1833 opgeheven omdat een commissie concludeerde dat gezinnen veel te veel kinderen maakten. Het is merkwaardig dat het concept door de eeuwen heen fans heeft bij zowel links als rechts. ‘Waarom voelen plutocraten zich ertoe aangetrokken? Nou ja, om te beginnen is het een keihard budget: je stelt het bedrag vast, drukt op ‘start,’ en je gaat naar huis. Geen nieuw stelsel, geen nieuwe regels. Het verlicht ook moreel schuldgevoel: omdat iedereen een minimum heeft, hoeven rijken zich minder schuldig te voelen naarmate ze rijker worden. En het past in ook in een meritocratie. Als iedereen bij de start een duwtje in de rug krijgt, kunnen de winnaars van de economische race geloven dat ze het echt aan zichzelf te danken hebben, niet aan geluk, familie of opvoeding.’ Bespreking van een aantal recente boeken, waaronder dat van Rutger Bregman, ‘Utopia for Realists’ (2016). Hij ontdekte dat Speenhamland niet mislukte door misbruik; kinderen waren gewoon economisch handig want ze konden werken en geld verdienen voor het gezin. En kindersterfte nam af in die periode.

Dus – kan het werken? UBI biedt geen oplossing voor ‘structurele ongelijkheid,’ die ontstaat doordat aandeelhouders door de geschiedenis heen meer profiteren van arbeid dan de arbeiders zelf. Kan het verlichten? Experimenten bieden hoop, maar geen zekerheid.