Echt nieuw

Echt nieuw

In de 17de en 18de eeuw werd het feodale monopolie op handel langzaam ontmanteld. Land, arbeid en geld werden verhandelbare goederen. Maar zonder teugels leidde dit kapitalisme tot excessen – milieuvervuiling, gezondheidsproblemen, economische depressies, faillissementen. Dus volgde regulering.

We zijn nu in een vergelijkbare fase, waarin een nieuwe grondstof is gevonden en op dit moment zonder enige beperking wordt verhandeld: uw persoonlijke gegevens. Dat is de these van ‘Surveillance capitalism’ door Shoshana Zuboff, emeritus prof op Harvard, dat hier wordt besproken.

‘Google is voor surveillance capitalism wat General Motors en Ford waren voor massaproductie,’ schrijft zij.

Eerst ontdekte Google dat de zoekopdrachten van klanten ook gebruikt konden worden om de zoekresultaten te verbeteren. Vervolgens zag Google dat de gegevens gebruikt konden worden om de klanten, de gebruikers, te definiëren. De klanten werden leveranciers – van data. 

Vervolgens gingen Google en concurrenten van het begrijpen van klanten, naar het voorspellen van klantgedrag, en nu doemt aan de horizon het manipuleren van klantgedrag. ‘Surveillance’ is de grondstof van het nieuwe kapitalisme.

Voorbeeld: de Chinese overheid gebruikt een gedrags-score om iemands kredietwaardigheid te beoordelen. Dus burgers worden aangemoedigd om zich aan bepaalde normen te houden. Amerikaanse (Westerse) bedrijven kunnen hun kennis gebruiken om economisch gedrag aan te moedigen. Voorbeeld: verzekeraars die de ziektekostenpremie verlagen voor mensen met gezonde leefgewoonten. Ander voorbeeld: tijdens de verkiezingscampagne van 2016 werden politieke advertenties gestuurd naar Facebookgebruikers met een bepaald profiel. Deze ‘dark posts’ waren onzichtbaar voor de rest van de wereld; en konden door de adverteerder worden verwijderd zodat ze nooit in een publiek archief zouden belanden. ‘Massaal verspreiden van geheime disinformatie is schadelijk voor democratisch debat,’ zegt de recensent. (tip N. Huijzer)