Decadentie
Decadentie
‘The Decadent Society,’ door NY Times columnist Ross Douthat, is niet erg opwekkend leesvoer zoals de titel al doet vermoeden. Het gaat over ons, en de Amerikanen. Maar zijn toon maakt het draaglijk. Hij is vergevensgezind, doet zijn best om links en rechts gelijke aandacht te geven. Hij is ook niet berispend of moraliserend of pessimistisch; meer berustend. Het is wat het is.
Hij bewijst ons een dienst door allerlei definities van decadentie te bespreken en uit te komen bij deze: “Economische stagnatie, aftakeling van instellingen, culturele en intellectuele uitputting op een hoog niveau van materiële welvaart en technologische ontwikkeling.” Dus decadentie gaat niet over uiterlijk vertoon of hedonisme, het is economisch; het is maatschappijbreed; en het is ook niet apathie: integendeel, een drukke maar ook verwarde tijd zonder richting of vernieuwing.
Maar hij ziet stagnatie overal. Europese landen zijn verlamd: ‘Europa heeft linksmidden en rechtsmidden die niet langer machtig genoeg zijn om te regeren, uitgedaagd door populisme (meest rechts, soms links) dat sterk genoeg is de boel te verstoren maar niet populair genoeg om te regeren.’
Cultuur: films uit Hollywood gaan tegenwoordig vaak over bekende striphelden of zijn extensies van bestaande boeken, of modes.
Politiek: Obama was net zo ineffectief als zijn Republikeinse voorgangers, of het beleid nu de economie betrof, of het buitenland; ‘het systeem,’ de overheid, fnuikte de beste bedoelingen.
Europa heeft een ander soort sclerose, maar de symptomen zijn hetzelfde: ‘De Europese Unie is een klassieke casus van decadentie geworden.’ (…) ‘De mannen en vrouwen die de afgelopen twee generaties Europa hebben geleid werkten in de veronderstelling dat als een beetje eenheid goed is, meer eenheid alleen maar beter kan zijn.’
Hij heeft dezelfde kritiek als Baudet, maar giet die in de vragende vorm: ‘Zijn de onaangepaste, half-geradicaliseerde bewoners van de Franse banlieues, (…) werkelijk de werkers die een verouderende, aftakelende, door twijfel geteisterde samenleving nodig heeft? Zijn de voordelen van immigratie werkelijk zo groot dat ze opwegen tegen de sociale en politieke risico’s van het importeren van grote massa’s mensen uit culturen die zo ver af staan van de laat-moderne Westerse samenleving?’
Europa ligt naast Afrika. ‘Eind jaren ’90 woonden er evenveel mensen in Europa als in Afrika. Honderd jaar later kunnen er zeven Afrikanen zijn voor iedere Europeaan.’ Die gaan niet allemaal in Afrika blijven. ‘In één of andere vorm, beheersbaar of niet, we krijgen een Eurafrika.’
Hij citeert een studie: als het aantal Afrikanen in Europa de komende 30 jaar verdubbelt – zoals gebeurde met de Mexicanen in de VS in 1970-2000 – dan ‘migreren tot eind 2050 bijna 200 miljoen Afrikanen naar het noorden. Dan is 20-25% van de Europeanen een Afrikaanse immigrant.’
Wereldmacht voor China, dus? Niet noodzakelijk. Belangrijkste obstakel is de snelle vergrijzing, grotendeels door de één-kind regel. Douthat ziet eerder een zelfde soort van verzadiging en decadentie intreden.
Is decadentie onvermijdelijk? Ja. Is het erg? In veel opzichten niet, denkt Douthat. Het is een vorm van stabiliteit, en dat is een welkome afwisseling in de wereldgeschiedenis waarin de meeste generaties leefden in angst, armoe en rampspoed. Maar is er een uitweg? Kan een samenleving weer nieuwe energie krijgen? Douthat beschrijft mogelijkheden. Terug naar kleinere kernlanden: Friesland, Catalonië, Baskenland, Tirol, etc. Nieuw Europees socialisme, zoals voorgestaan door Yanis Varoufakis, Griekse oud-minister van Financiën. Etc. Douthat waagt zich niet aan voorspellen, hij probeert te inventariseren wat mogelijk is.
Helaas schiet hij op het eind te ver door, als hij decadentie in het Westen extrapoleert naar de hele mensheid. Dat klopt niet. Want in de rest van de wereld heerst geen decadentie. En in sommige gebieden juist het tegenovergestelde: de energie van ontwakende giganten die net beginnen te ontdekken hoeveel mogelijkheden er voor ze zijn.