DOGE

politiek | Noahpinion | 10 feb 25

Waar is Elon Musk mee bezig? Wat is het doel van het Department of Government Efficiency (DOGE)? Wat is de opdracht, wat zijn de grenzen waarbinnen dit - ja, wat? Departement? Stuurgroep? Commandoteam? Infiltratieteam? - waarbinnen dit werkt??

Dat niemand dit weet is al verbluffend genoeg. Maar we blijven raden. Er is een komplottheorie die zegt dat Musk een vooruitgeschoven soldaat is van een geheime kliek techno-miljardairs, libertarische 'tech bros' die geen vertrouwen hebben in de staat en die het liefst willen opbreken. Het doorgaans degelijke MIT denkt dat Musk eindelijk gehoor geeft aan rapporten van de GAO, zeg maar de Amerikaanse Algemene Rekenkamer, die al jaren 'foutieve betalingen' inventariseert.

Maar ik zet mijn geld op de nijvere journalist Noah Smith. Die zegt: DOGE gaat niet over efficiëntie, of over geldverspilling. DOGE wil 'woke' uitroeien binnen de Amerikaanse overheid. Dit is wat Trump de kiezers heeft beloofd, en wat hij nu laat uitvoeren. Ambtenaren zijn linkser dan de gemiddelde Amerikaan (Smith toont onderzoek) dus het is logisch dat Trump daar begint.

Ik zou 'woke' vertalen als 'politiek correct.' Smith is iets subtieler: 'De kern van deze ideologie is dat Amerika een inherent racistisch land is, en dat deze erfzonde rechtgezet moet worden door 'antiracistische actie' - dus discriminatie ten faveure van niet-witte mensen - op ieder niveau en in iedere uithoek van de samenleving. De trans beweging, die een andere oorsprong heeft, wordt er vaak in gevoegd.'

De simpele, misschien wat botte methode is: iedereen ontslaan, en dan alle banen vullen met mensen die vooral niet politiek correct zijn. Zo deed Musk dat bij Twitter.

De gevaren zijn legio, en Smith somt ze op.

Noordpool

politiek, economie | WSJ | 3 feb 25

Schitterend overzicht van militair en economisch belang van de Poolcirkel. Actieve kaarten van scheepsverkeer, militaire bases, olie- en gasvelden, etc. Voorbeeld: Rotterdam-Sjanghai langs de noordkust van Rusland is twee weken sneller dan via het Suezkanaal.

Tracker

politiek | via Marginal Revolution | 25 jan 25

Executive Orders tracker: wat Trump wil, en wat lukt, in welke mate:

Wat heb je er aan?

tech | Ben Evans | 22 jan 25

Ben Evans schrijft: 'Ik vroeg ChatGPT40 hoeveel mensen als liftbediende werkten in de VS in het jaar 1980. (dat antwoord staat in de cijfers van het Amerikaanse CBS en het is: 21.982.) 'Eerst stel ik de vraag zonder verdere toelichting, en ik krijg een antwoord dat specifiek is, zonder bronvermelding, en fout.'

'Dan help ik hem door hem de primaire bron te vertellen, en ik krijg een ander fout antwoord met een lijst bronnen die inderdaad afkomstig zijn van het CBS, en de eerste link gaat naar de correcte PDF, maar het aantal is nog steeds fout. Hmm. Als ik hem de exacte PDF geef? Nee. Als ik hem vertel waar hij precies moet zoeken in de PDF? Nee. Als ik hem vraag het web af te stropen? Niks.'

'Het probleem is niet dat het antwoord fout is, maar dat ik dat alleen kan vaststellen door zelf al het werk te doen. Misschien kom ik dan dichter in de buurt. (...) Maar ik ben niet op zoek naar een antwoord dat misschien meer in de buurt komt, vooral als ik dat niet zelf kan zien. Ik wil een antwoord dat correct is.'

'Maar deze modellen doen niet aan 'correct.' Het zijn probabilistische, statistische systemen die jou vertellen hoe een goed antwoord er waarschijnlijk uit ziet. Het zijn geen deterministische systemen die jou vertellen wat het antwoord is. Ze 'weten' niet en ze begrijpen' niet - ze benaderen. Een 'beter' model benadert dichterbij, maar is nog steeds probabilistisch.'

OK, tot zo ver de skepsis. Evans zegt: je moet ook niet een probabilistisch systeem vragen om een deterministisch probleem op te lossen. Je moet niet een LLM vragen om een zoekopdracht uit te voeren. Misschien kun je een probabilistisch systeem (een LLM) leren om een deterministische zoekmachine te selecteren, die dan op zoek gaat naar het antwoord. En misschien is dit wel inherent aan disruptie: een totaal nieuw product doet de oude dingen slecht maar kan nieuwe dingen heel goed. Conclusie: we weten 't nog niet.

Cadeautje aan mezelf

geld | Noahpinion | 21 jan 25

Als je iets wilt van de president van de Verenigde Staten, kun je kijken of hij gevoelig is voor een cadeautje. Of een bedrag overmaken. Helaas, dat heet omkoping en dat mag niet. Maar met de cryptomunt TRUMP zou het wel kunnen.

Als TRUMP op, zeg maar, 50 dollar staat en je koopt voor 1 miljoen dollar aan coins, dan stijgt de koers. Laten we zeggen 10%, naar $55. Trump zelf heeft een berg van de TRUMP cryptocoins. Dus hij zou niet een miljoen, maar - op papier - miljarden rijker worden. Dit effect wordt nog versterkt doordat de 'float,' de hoeveelheid vrij beschikbare munten, relatief klein is. De meeste TRUMPs zijn in handen van Donald Trump.

Mooi gedachte-experiment van Noah Smith, die dat verder uitwerkt in deze post. Liquiditeit? Nou ja, als je geduldig bent is dat geen probleem. Strafbaar? Onmogelijk te bewijzen ... 'Het is onzeker hoeveel geld je nou uiteindelijk doneert door hun memecoin op te pompen, maar dat is dan de 'kostprijs' voor deze vlekkeloze, juridisch betonnen vorm van donatie.'

Hoe gaat 't?

wetenschap | Our World in Data | 3 jan 25

Kijk nou eens, schrijft Hannah Ritchie, hoofdredacteur van OWID: China heeft de uitstoot van zwaveldioxide spectaculair teruggebracht:

Inderdaad. Toch wel goed werk, zeker voor een land dat nog zo afhankelijk is van steenkool. Hoe zouden andere landen het doen?

(Als 't te priegelig wordt, klik op het plaatje)

Dan wordt duidelijk dat alle industriële grootmachten al tien of meer jaar bezig zijn hun uitstoot van nare stoffen te verminderen. Zelfs India lijkt op de meeste criteria een plafond te hebben bereikt. Frappant: de VS, toch de grootste economie met de goedkoopste fossiele brandstoffen, is in bijna alle categorieën de schoonste. Uitstoot van de hele wereld is enorm - logisch, arme landen hebben geen geld om 'schoon' te stoken - maar ook daar: de daling is ingezet.

Moslims en Joden

geschiedenis | Law&Liberty | 16 sep 24

Vorig jaar was het 100 jaar geleden dat het kalifaat, de 'nakomeling' van Mohammed en politiek leider van Moslims sinds de 7de eeuw, werd opgeheven. De laatste kalief werd verbannen uit Turkije door Mustafa Kemal Ataturk, de oprichter van de republiek. Staat boven religie, goed toch? Maar deze schrijver heeft een interessant tegenargument. Het kalifaat temperde extremisten, en vooral: was de Joden goed gezind. Eeuwenlang voelden de Joden zich veiliger in Moslimlanden dan in 'Christelijke' landen.

Byzantium, voordat de stad werd veroverd door de Ottomanen, had strenge anti-Joodse wetten. De Ottomanen lieten in 1326 de eerste synagoge op hun grondgebied toe, en gaven Joden ook andere rechten. Het nieuws bereikte Europa: Ashkenazi die uit Hongarije werden verbannen migreerden in 1376 naar wat nu Turkije is. Joden uit Frankrijk, Sicilië, Beieren en Salonika volgden in de decennia erna.

Toen de Ottomanen in 1453 eindelijk ook Byzantium veroverden, werd Constantinopel de beste plek ter wereld voor Joden om te leven, schrijft een Amerikaanse historicus - zoiets als de VS nu.

Het artikel sluit af met dit verhaal: toen de laatste kalief, Abdulmejid II, op de Orient Express werd gezet om Turkije voorgoed te verlaten, kreeg hij een opvallend warm afscheid van de stationsbeheerder, die Joods was. Gevraagd waarom, zei hij: 'De Ottomaanse dynastie is de beschermer van de Joden van Turkije. Toen onze voorvaderen werden verdreven uit Spanje, boden de Ottomanen bescherming. (...) Het is onze gewetensplicht om ze te helpen in hun donkere tijden, zo goed als we kunnen.'

Afrika in oorlog

politiek | WSJ via Tyler Cowen | 31 dec 24

Sinds 1946 zijn er niet zo veel oorlogen geweest in Afrika. Die strekken zich nu uit over een oost-west strook ten zuiden van de Sahara. Burgeroorlogen niet meegeteld. Het aantal vluchtelingen in die zone is de afgelopen 15 jaar verdrievoudigd.

Celibatair Korea

ook belangrijk | X, via Cowen | 31 dec 24

“Meer dan 40% van Zuid-Koreanen onder de 40 is opgehouden een partner te zoeken. Meer dan de helft van de twintigers zou de voorkeur geven aan een huwelijk zonder kinderen. Meer dan 30% van alle huishoudens bestaat uit één persoon."

Deze 'Bicker' bevat geen nieuws, slechts een persoonlijke boodschap van mij aan u.

Ik wil u danken voor uw steun, financieel en moreel. Vooral degenen onder u die mij tipten over interessante verhalen.

Dit jaar heb ik 66 Bickers gepubliceerd, met gemiddeld twee items per mail. Dat is dus 132 in 2024, niet gek voor 24 euro.

De mails werden ontvangen door 5.850 abonnees, waarvan tweederde de mail ook daadwerkelijk opende. De 'engagement rate' van de abonnees is 69%. Dat is een betrokkenheid die zeldzaam is in de media, tegenwoordig.

En het is ook de belangrijkste reden om door te gaan. U en ik delen de nieuwsgierigheid, de openheid, de onbevangenheid om iets 'nieuws' te ontdekken, en de bereidheid om een oude mening in te ruilen voor een nieuwe, als die goed wordt onderbouwd.

Ik heb voor de komende weken weer een paar mooie verhalen in de maak, opnieuw op het spoor gezet door lezers. Maar vanavond even niet.

Het afgelopen jaar was persoonlijk druk, vandaar de onregelmatige verschijning van de nieuwsbrief. Hopelijk wat vaker in het nieuwe jaar. 2025.

Vijftig jaar eerder, in 1975, was er nog geen: loodvrije benzine, Sony Walkman, Apple iPhone, Spotify. Navigatie per satelliet was een zorgvuldig geheim gehouden voorrecht voor militairen. Er was geen e-mail en geen Amazon, AliExpress of Temu. 'Fracking' was nog niet uitgevonden. De Sovjet-Unie zou nog 14 jaar stuiptrekken. Ik kan niet eens tellen op hoeveel manieren de gezondheidszorg in die 50 jaar is verbeterd. ASML moest nog worden opgericht (zie overigens dit schitterende portret van het bedrijf in de WSJ deze week. Ik kan het niet laten ...)

De toekomst is altijd wilder dan wij kunnen bevroeden.

Wie is de grootste?

economie | Visual Capitalist | 21 dec 24

Dit plaatje vergt wel enige kanttekeningen. Dit is beurswaarde. Is dus niet een weergave van verkoopcijfers, maar van de verwachting van beleggers. Dus altijd een momentopname. En ... heeft China echt een 'beurs?' Dat gezegd hebbende: Stellantis (Fiat, Peugeot, Citroen, Opel, Chrysler etc) is piepklein! Zelfs Ferrari, dat ongeveer anderhalve auto per maand verkoopt, is twee keer zo veel waard. De machtige Duitse auto-industrie nu minder waard dan Chinezen. En Tesla is zes keer zo veel waard als Toyota.

Terwijl Toyota 5x zo veel auto's verkoopt als Tesla ...

(Tesla verkocht 1,8 miljoen auto's in 2023.)

... en Toyota 3,5 x zo veel omzet heeft als Tesla:

(Volkswagen wordt vertekend door de omzet van Porsches.)

De verwachting van beleggers is dus dat de Chinezen de Europeanen gaan overschaduwen, en dat Tesla dominant blijft. CNN waarschuwt in een lang artikel dat alle Westerse automakers uit de Chinese markt worden gedrukt. Vijf jaar geleden hadden Chinese merken 38% van hun thuismarkt; nu 70%. Belangrijkste reden: de verschuiving naar elektrisch. (tip R. van der Horst)

Wat moet je ermee?

tech | Vox | 13 dec 24

Eerlijk verhaal van de 'senior tech correspondent' van Vox, die tien uur vergeefs heeft geprobeerd om die vraag te beantwoorden. Totdat hij ChatGPT vroeg om één irritant klusje voor hem te doen. Drie seconden later ....

Sterfhuis Europa

geld | McAfee | 3 dec 24

Amerikaanse econoom Andrew McAfee (MIT) bespreekt aanbevelingen van Mario Draghi om de Europese economie uit het dal te helpen. Dat is geen academische discussie tussen kamergeleerden: als we met zijn allen minder geld verdienen, is er niet voldoende om alles te doen wat we belangrijk vinden. Draghi schrijft: 'We hebben het punt bereikt waar - als we geen actie ondernemen - we onze welvaartsstaat, ons leefklimaat of onze veiligheid moeten compromitteren.'

Wat is het probleem? Door onze behoedzame cultuur is er veel minder durfkapitaal voor starters. Starters waren de afgelopen 25 jaar vooral in de tech-sector. Technologie vergroot productiviteit. Dus 'tech start-ups' koesteren werkt twee kanten op. En dat doen we niet goed.

McAfee illustreert: het aantal bedrijven dat jonger is dan 50, en toch een marktwaarde heeft van $10 miljard of meer. Dat zijn er 14 in de EU. Vergelijk dat met de VS:

Die tech-bedrijven hebben ertoe bijgedragen dat de productiviteit in de VS veel groter is dan in Europa. En dat die kloof sinds 2000 is gegroeid:

Wat te doen? Een 'venture capital cultuur' stamp je niet uit de grond. Daarvoor zijn we in Europa nu eenmaal te behoudend. Meer overheidssubidies? We geven net zo veel uit als de Amerikaanse federale overheid. Dus daar ligt het niet aan. Wat dan wel? Dereguleren, zegt McAfee. Dat is iets concreets, waarvoor de Europese Commissie mandaat heeft. En het kost geen geld. (tip M. Petit)

Nieuwe accu

technologie | New Atlas | 6 dec 24

Zeta Energy uit Texas zei in 2023 dat het de grootste zwakte van lithium-sulfur accu's had opgelost: het 'shuttle'-effect van de polysulfides. (vraag niet verder). Daarmee zou de levensduur van de batterij in de buurt komen van de nu conventionele lithium-ion accu's. Li-S accu's hebben grote voordelen: veel lichter, tot 50% sneller laden, goedkoper omdat sulfur zo goedkoop is. Zeta hoopt nu in 2030 productieklaar te zijn en heeft de autogroep Stellantis als eerste grote klant gecontracteerd.

Choco puur

gezondheid | New Atlas | 7 dec 24

Oh jee, weer zo'n artikel over de zegeningen van een of ander wondervoedsel. U weet het zo langzamerhand: correlatie is geen causatie. Maar deze studie is gedaan door een faculteit van Harvard, en de data komen van bijna 200.000 deelnemers, allen werkzaam in de gezondheidszorg dus serieus volk.

Mensen die regelmatig (5x per week) een reep van 29 gram pure chocolade aten hadden 21% minder diabetes 2 dan de rest, en werden er niet dikker van. Mensen die melk- en andere chocolade aten werden wel iets dikker, en hadden even veel kans op diabetes als het gemiddelde. (Let op de keurige Bickeriaanse formulering die de causatie-insinuatie omzeilt.) Nog sterker: de pure-chocolade-eters waren slanker en hadden minder diabetes dan mensen die helemaal geen chocolade aten.