Hoe gaat 't?

wetenschap | Our World in Data | 3 jan 25

Kijk nou eens, schrijft Hannah Ritchie, hoofdredacteur van OWID: China heeft de uitstoot van zwaveldioxide spectaculair teruggebracht:

Inderdaad. Toch wel goed werk, zeker voor een land dat nog zo afhankelijk is van steenkool. Hoe zouden andere landen het doen?

(Als 't te priegelig wordt, klik op het plaatje)

Dan wordt duidelijk dat alle industriële grootmachten al tien of meer jaar bezig zijn hun uitstoot van nare stoffen te verminderen. Zelfs India lijkt op de meeste criteria een plafond te hebben bereikt. Frappant: de VS, toch de grootste economie met de goedkoopste fossiele brandstoffen, is in bijna alle categorieën de schoonste. Uitstoot van de hele wereld is enorm - logisch, arme landen hebben geen geld om 'schoon' te stoken - maar ook daar: de daling is ingezet.

Moslims en Joden

geschiedenis | Law&Liberty | 16 sep 24

Vorig jaar was het 100 jaar geleden dat het kalifaat, de 'nakomeling' van Mohammed en politiek leider van Moslims sinds de 7de eeuw, werd opgeheven. De laatste kalief werd verbannen uit Turkije door Mustafa Kemal Ataturk, de oprichter van de republiek. Staat boven religie, goed toch? Maar deze schrijver heeft een interessant tegenargument. Het kalifaat temperde extremisten, en vooral: was de Joden goed gezind. Eeuwenlang voelden de Joden zich veiliger in Moslimlanden dan in 'Christelijke' landen.

Byzantium, voordat de stad werd veroverd door de Ottomanen, had strenge anti-Joodse wetten. De Ottomanen lieten in 1326 de eerste synagoge op hun grondgebied toe, en gaven Joden ook andere rechten. Het nieuws bereikte Europa: Ashkenazi die uit Hongarije werden verbannen migreerden in 1376 naar wat nu Turkije is. Joden uit Frankrijk, Sicilië, Beieren en Salonika volgden in de decennia erna.

Toen de Ottomanen in 1453 eindelijk ook Byzantium veroverden, werd Constantinopel de beste plek ter wereld voor Joden om te leven, schrijft een Amerikaanse historicus - zoiets als de VS nu.

Het artikel sluit af met dit verhaal: toen de laatste kalief, Abdulmejid II, op de Orient Express werd gezet om Turkije voorgoed te verlaten, kreeg hij een opvallend warm afscheid van de stationsbeheerder, die Joods was. Gevraagd waarom, zei hij: 'De Ottomaanse dynastie is de beschermer van de Joden van Turkije. Toen onze voorvaderen werden verdreven uit Spanje, boden de Ottomanen bescherming. (...) Het is onze gewetensplicht om ze te helpen in hun donkere tijden, zo goed als we kunnen.'

Afrika in oorlog

politiek | WSJ via Tyler Cowen | 31 dec 24

Sinds 1946 zijn er niet zo veel oorlogen geweest in Afrika. Die strekken zich nu uit over een oost-west strook ten zuiden van de Sahara. Burgeroorlogen niet meegeteld. Het aantal vluchtelingen in die zone is de afgelopen 15 jaar verdrievoudigd.

Celibatair Korea

ook belangrijk | X, via Cowen | 31 dec 24

“Meer dan 40% van Zuid-Koreanen onder de 40 is opgehouden een partner te zoeken. Meer dan de helft van de twintigers zou de voorkeur geven aan een huwelijk zonder kinderen. Meer dan 30% van alle huishoudens bestaat uit één persoon."

Deze 'Bicker' bevat geen nieuws, slechts een persoonlijke boodschap van mij aan u.

Ik wil u danken voor uw steun, financieel en moreel. Vooral degenen onder u die mij tipten over interessante verhalen.

Dit jaar heb ik 66 Bickers gepubliceerd, met gemiddeld twee items per mail. Dat is dus 132 in 2024, niet gek voor 24 euro.

De mails werden ontvangen door 5.850 abonnees, waarvan tweederde de mail ook daadwerkelijk opende. De 'engagement rate' van de abonnees is 69%. Dat is een betrokkenheid die zeldzaam is in de media, tegenwoordig.

En het is ook de belangrijkste reden om door te gaan. U en ik delen de nieuwsgierigheid, de openheid, de onbevangenheid om iets 'nieuws' te ontdekken, en de bereidheid om een oude mening in te ruilen voor een nieuwe, als die goed wordt onderbouwd.

Ik heb voor de komende weken weer een paar mooie verhalen in de maak, opnieuw op het spoor gezet door lezers. Maar vanavond even niet.

Het afgelopen jaar was persoonlijk druk, vandaar de onregelmatige verschijning van de nieuwsbrief. Hopelijk wat vaker in het nieuwe jaar. 2025.

Vijftig jaar eerder, in 1975, was er nog geen: loodvrije benzine, Sony Walkman, Apple iPhone, Spotify. Navigatie per satelliet was een zorgvuldig geheim gehouden voorrecht voor militairen. Er was geen e-mail en geen Amazon, AliExpress of Temu. 'Fracking' was nog niet uitgevonden. De Sovjet-Unie zou nog 14 jaar stuiptrekken. Ik kan niet eens tellen op hoeveel manieren de gezondheidszorg in die 50 jaar is verbeterd. ASML moest nog worden opgericht (zie overigens dit schitterende portret van het bedrijf in de WSJ deze week. Ik kan het niet laten ...)

De toekomst is altijd wilder dan wij kunnen bevroeden.

Wie is de grootste?

economie | Visual Capitalist | 21 dec 24

Dit plaatje vergt wel enige kanttekeningen. Dit is beurswaarde. Is dus niet een weergave van verkoopcijfers, maar van de verwachting van beleggers. Dus altijd een momentopname. En ... heeft China echt een 'beurs?' Dat gezegd hebbende: Stellantis (Fiat, Peugeot, Citroen, Opel, Chrysler etc) is piepklein! Zelfs Ferrari, dat ongeveer anderhalve auto per maand verkoopt, is twee keer zo veel waard. De machtige Duitse auto-industrie nu minder waard dan Chinezen. En Tesla is zes keer zo veel waard als Toyota.

Terwijl Toyota 5x zo veel auto's verkoopt als Tesla ...

(Tesla verkocht 1,8 miljoen auto's in 2023.)

... en Toyota 3,5 x zo veel omzet heeft als Tesla:

(Volkswagen wordt vertekend door de omzet van Porsches.)

De verwachting van beleggers is dus dat de Chinezen de Europeanen gaan overschaduwen, en dat Tesla dominant blijft. CNN waarschuwt in een lang artikel dat alle Westerse automakers uit de Chinese markt worden gedrukt. Vijf jaar geleden hadden Chinese merken 38% van hun thuismarkt; nu 70%. Belangrijkste reden: de verschuiving naar elektrisch. (tip R. van der Horst)

Wat moet je ermee?

tech | Vox | 13 dec 24

Eerlijk verhaal van de 'senior tech correspondent' van Vox, die tien uur vergeefs heeft geprobeerd om die vraag te beantwoorden. Totdat hij ChatGPT vroeg om één irritant klusje voor hem te doen. Drie seconden later ....

Sterfhuis Europa

geld | McAfee | 3 dec 24

Amerikaanse econoom Andrew McAfee (MIT) bespreekt aanbevelingen van Mario Draghi om de Europese economie uit het dal te helpen. Dat is geen academische discussie tussen kamergeleerden: als we met zijn allen minder geld verdienen, is er niet voldoende om alles te doen wat we belangrijk vinden. Draghi schrijft: 'We hebben het punt bereikt waar - als we geen actie ondernemen - we onze welvaartsstaat, ons leefklimaat of onze veiligheid moeten compromitteren.'

Wat is het probleem? Door onze behoedzame cultuur is er veel minder durfkapitaal voor starters. Starters waren de afgelopen 25 jaar vooral in de tech-sector. Technologie vergroot productiviteit. Dus 'tech start-ups' koesteren werkt twee kanten op. En dat doen we niet goed.

McAfee illustreert: het aantal bedrijven dat jonger is dan 50, en toch een marktwaarde heeft van $10 miljard of meer. Dat zijn er 14 in de EU. Vergelijk dat met de VS:

Die tech-bedrijven hebben ertoe bijgedragen dat de productiviteit in de VS veel groter is dan in Europa. En dat die kloof sinds 2000 is gegroeid:

Wat te doen? Een 'venture capital cultuur' stamp je niet uit de grond. Daarvoor zijn we in Europa nu eenmaal te behoudend. Meer overheidssubidies? We geven net zo veel uit als de Amerikaanse federale overheid. Dus daar ligt het niet aan. Wat dan wel? Dereguleren, zegt McAfee. Dat is iets concreets, waarvoor de Europese Commissie mandaat heeft. En het kost geen geld. (tip M. Petit)

Nieuwe accu

technologie | New Atlas | 6 dec 24

Zeta Energy uit Texas zei in 2023 dat het de grootste zwakte van lithium-sulfur accu's had opgelost: het 'shuttle'-effect van de polysulfides. (vraag niet verder). Daarmee zou de levensduur van de batterij in de buurt komen van de nu conventionele lithium-ion accu's. Li-S accu's hebben grote voordelen: veel lichter, tot 50% sneller laden, goedkoper omdat sulfur zo goedkoop is. Zeta hoopt nu in 2030 productieklaar te zijn en heeft de autogroep Stellantis als eerste grote klant gecontracteerd.

Choco puur

gezondheid | New Atlas | 7 dec 24

Oh jee, weer zo'n artikel over de zegeningen van een of ander wondervoedsel. U weet het zo langzamerhand: correlatie is geen causatie. Maar deze studie is gedaan door een faculteit van Harvard, en de data komen van bijna 200.000 deelnemers, allen werkzaam in de gezondheidszorg dus serieus volk.

Mensen die regelmatig (5x per week) een reep van 29 gram pure chocolade aten hadden 21% minder diabetes 2 dan de rest, en werden er niet dikker van. Mensen die melk- en andere chocolade aten werden wel iets dikker, en hadden even veel kans op diabetes als het gemiddelde. (Let op de keurige Bickeriaanse formulering die de causatie-insinuatie omzeilt.) Nog sterker: de pure-chocolade-eters waren slanker en hadden minder diabetes dan mensen die helemaal geen chocolade aten.

... bang maken

politiek | ISW, WSJ, Kyiv Post | 5 dec 24

Amerikaanse historica Amy Knight (verschillende boeken over de KGB) zegt: laat je niet gek maken door Poetin's dreigementen met kernwapens. Het is zinloos want de tegenstander, wie het ook is, heeft er net zo veel als jij. En de NAVO heeft genoeg conventionele wapens. Het zou een zelfmoordactie zijn. Poetin's dreigement is meer angstblaffen. Hij staat onder tijdsdruk. De roebel zakt, inflatie stijgt, de oligarchen morren, zegt zij. De opmars van het Russische leger gaat langzaam en kost afschuwelijk veel levens.

ISW citeerde vrijdag het Britse ministerie van Defensie: in de maand november verloor het Russische leger gemiddeld iedere dag 1.523 man, gewond of gesneuveld. Dat is ruwweg 45.000 in een maand. Voor de drie maanden september, october, november, schat ISW, is het aantal doden of gewonden 125.800.

Het ministerie van Defensie van Estland schreef een jaar geleden: Rusland kan nu 40.000 getrainde, adequaat uitgeruste soldaten per zes maanden leveren. 'Het is dus zaak om stelselmatig tenminste 50.000 Russische soldaten per zes maanden uit te schakelen, zodat Rusland geen effectieve aanvalskracht kan opbouwen. Dit is Oekraïne tot nu toe gelukt.'

Misschien dat Rusland intussen zijn opleidingscentra twee keer zo efficiënt heeft gemaakt. Dan nog wegen 80.000 nieuwe recruten in zes maanden niet op tegen 150.000 gesneuveld in drie maanden.

In Koersk heeft het Russische leger de hulp nodig van Noord-Koreanen. Aan de onderhandelingstafel werkt de tijd tegen Poetin.

Doggersbank was bewoond

wetenschap | Hakai | 5 dec 24

16.000 jaar voor Christus was de Doggersbank weelderig vruchtbaar laagland, aan een grote zee, doorkruisd door grote rivieren. Archeologen zijn ervan overtuigd dat we resten van bewoning zouden vinden, als we maar diep genoeg onder de zeebodem zouden graven.

Misschien dat ze dat over 18.000 jaar ook over Nederland zeggen.

Vincent Gaffney van de Universiteit van Bradford analyseerde data uit seismische metingen en maakte op basis daarvan 3D kaarten. Hij zegt: het was niet alleen maar een plek waar je makkelijk van 'Engeland' naar 'Nederland' kon oversteken, het was ideaal om te bewonen en te cultiveren.

Anhedonia

wetenschap | Science | 4 dec 24

Arme Guus Til (PSV). Hij kon niet eens meer juichen na zijn prachtige goal tegen Utrecht. 'Verlamd door mijn emoties,' zei hij. Anhedonia, zeggen psychologen. Vaak symptoom van depressie. En die kan worden veroorzaakt door te veel stress. Toevallig staat er net in Science een onderzoek dat misschien in de toekomst kan gaan helpen. Onderzoekers zagen dat muizen met anhedonia verminderde activiteit hadden tussen de amygdala and hippocampus. Als ze werden gestimuleerd, reageerden de neuronen en leek het brein weer meer op dat van stressvrije muizen.

Als- grote als - dit patroon ook bij mensen voorkomt, en als de stimulans daar ook effect heeft, is dat een oplossingsrichting.

Mensen

technologie | Uncharted Territories | 21 nov 24

Tomas Pueyo, origineel denker, legt uit waarom de planeet best 11 miljard mensen kan hebben - dat is de meeste recente schatting van demografen. Hij zegt: ook honderd miljard kan best. En sterker, het zou beter voor iedereen en alles zijn! In dit verhaal legt hij uit waarom hij dat denkt; en hier legt hij uit waarom dit beter voor iedereen zou zijn.

Als de hele wereld net zo dicht bevolkt zou zijn als Nederland - althans, het bewoonbare deel van de wereld - zouden er al 70 miljard mensen op de planeet passen. En wij kennen nauwelijks hoogbouw in dit landje. Meer hoogbouw betekent nog minder landoppervlak. Water? Ontzouten is goedkoop geworden. Eten? Als alle boeren in de wereld net zo efficiënt zouden worden als de Nederlandse, zou er voldoende eten zijn. Energie? lees maar. Ik ga er wat nonchalant doorheen, en daarmee doe ik hem geen recht aan. Alle bezwaren die u en ik kunnen bedenken weerlegt hij met data en grafieken.

Er is geen gebrek aan grondstoffen. Pueyo daagt u uit: noem één grondstof die 'op' is geraakt. Die is er niet. Het rapport van de Club van Rome (1972) werd door de werkelijkheid onderuit gehaald. Voor ieder probleem dat de doemdenkers opwerpen is er een technologie. En technologie is niet statisch, die verzint steeds weer nieuwe oplossingen.

Enfin, u kunt uw schouders ophalen en denken 'wat een pseudo-deskundige naïeve borrelpraat.' Maar misschien moet u toch even doorklikken en de argumenten van Pueyo aanhoren.

reacties van Bicker-lezers

economie | De Bicker | 21 nov 24

Een paar reacties op het artikel waarin staat dat de Amerikaanse economie meer geld, meer waarde produceert dan welk Europees land ook.

"Je zou inderdaad hele mooie dingen kunnen doen met dat geld. Waarom lijkt het er dan zo enorm veel op dat dat daar veel minder goed lukt? (...) Als je het de Economist vraagt (en volgens mij een boel anderen) dan liggen de fijnere plekken om te wonen eerder in Europa, Canada of Australië en Nieuw Zeeland als ik kort door de bocht mag gaan. Dus…"

"Het Grootste Wonder van de V.S. van Amerika is toch wel dat de drie rijkste mensen ongeveer evenveel vermogen hebben als de rest van het land. Dat er relatief een onhoudbare situatie is ontstaan met betrekking tot de daklozen die op straat leven, dat het probleem met gebruik van verdovende middelen niet onder controle is, dat er relatief de meeste gevangenen ter wereld zich op death row bevinden etc etc.. Zucht."

Het punt is niet wat de Verenigde Staten doen met het geld dat ze verdienen. Het punt is dat ze zo veel meer verdienen dan wij.

Stel je voor dat wij net zo productief zouden zijn ... wat zouden we niet allemaal kunnen doen met dat geld? Meer musea? Betere scholen? Meer gratis gezondheidszorg? Meer subsidies voor kansarmen? Draai de vraag om: wat als wij net zo productief zouden zijn, hoe veel mooier zou Europa dan niet zijn? Wat doen die Amerikanen nou precies waardoor ze zo veel geld verdienen? Wat kunnen wij daarvan leren? Want wij, wij zouden dat geld veeeeeel beter besteden .....