Analyse (2: met samenvatting)

politiek | Comment is Freed | 18 mrt 25

... door Roderic Lyne, die de helft van zijn diplomatieke carriere in Moskou heeft gediend, laatstelijk als ambassadeur 2000-2004; en adviseur buitenland-beleid van premier John Major was. Beste inzicht dat ik tot nu toe heb gelezen.

Deze versie met alsnog een samenvatting - de betaalmuur rondom Substack werkt te goed ...

Lyne loop nog een keertje door de 25 jaar die Poetin president is geweest, met de steeds schuivende verhouding met het Westen. Rusland probeert consequent zijn 'invloedssfeer' te herstellen. Misschien dat er nu een wapenstilstand komt. Maar, zegt Lyne: 'Of dat gebeurt of niet, maakt zelfs niet uit. Trump kan de loop van de geschiedenis in Rusland zelf niet beïnvloeden. Poetin blijft aan de macht. Hij zal altijd een Russische 'invloedssfeer' nastreven.'

Hij blijft een vazal van China, omdat de Russische economie, gebouwd op grondstoffen en wapenindustrie, met te weinig R&D en een arbeidstekort, afhankelijk is geworden van Chinese steun.

Oorlog is Poetin's bestaansrecht geworden. De enige manier om de aandacht af te leiden. Hij is 72, en in goede gezondheid. Er is geen oppositie, geen weerstand. Dus de onderwerping van Oekraine zal op de agenda blijven zolang Poetin aan de macht is. Daarna? 'Hij zal vrijwel zeker opgevolgd worden door iemand die door hem zelf is gepromoveerd - en dan wel iemand die loyaliteit kan afdwingen binnen het leger en de geheime diensten.'

Nog een paar pareltjes:

De bloei van Rusland onder Poetin bereikte een hoogtepunt in 2003, toen hij als eerste Russische staatshoofd sinds 1874 werd uitgenodigd op Buckingham Palace.

En deze:

'Poetin's poging om Oekraïens grondgebied te veroveren heeft een precedent geschapen dat toekomstige Russische generaties zullen betreuren, omdat China enkele 'niet teruggegeven' stukken land heeft binnen het oosten van Rusland, ingepikt door de Tsaar in de 19de eeuw.' Dat grondgebied is veel groter dan Oekraïne. 'Niet toevallig staat op nieuwe Chinese landkaarten de oorspronkelijke naam van Vladivostok: Zeekomkommer Dorp.'

Analyse (2, met samenvatting)

politiek | Comment is Freed | 18 mrt 25

... door Roderic Lyne, die de helft van zijn diplomatieke carriere in Moskou heeft gediend, laatstelijk als ambassadeur 2000-2004; en adviseur buitenland-beleid van premier John Major was. Beste inzicht dat ik tot nu toe heb gelezen.

Deze versie met alsnog een samenvatting - de betaalmuur rondom Substack werkt te goed ...

De meest waarschijnlijke oplossing op de korte termijn is een wapenstilstand, zegt Lyne. 'Of dat gebeurt of niet, maakt zelfs niet uit. Trump kan de loop van de geschiedenis in Rusland zelf niet beïnvloeden. Poetin blijft aan de macht. Hij zal altijd een Russische 'invloedssfeer' nastreven.'

Hij blijft een vazal van China, omdat de Russische economie, gebouwd op grondstoffen en wapenindustrie, met te weinig R&D en een arbeidstekort, afhankelijk is geworden van Chinese steun.

Oorlog is Poetin's bestaansrecht geworden. De enige manier om de aandacht af te leiden. Hij is 72, en in goede gezondheid. Er is geen oppositie, geen weerstand. Dus de onderwerping van Oekraine zal op de agenda blijven zolang Poetin aan de macht is. Daarna? 'Hij zal vrijwel zeker opgevolgd worden door iemand die door hem zelf is gepromoveerd - en dan wel iemand die loyaliteit kan afdwingen binnen het leger en de geheime diensten.'

Nog een paar pareltjes:

De bloei van Rusland onder Poetin bereikte een hoogtepunt in 2003, toen hij als eerste Russische staatshoofd sinds 1874 werd uitgenodigd op Buckingham Palace.

En deze:

'Poetin's poging om Oekraïens grondgebied te veroveren heeft een precedent geschapen dat toekomstige Russische generaties zullen betreuren, omdat China enkele 'niet teruggegeven' stukken land heeft binnen het oosten van Rusland, ingepikt door de Tsaar in de 19de eeuw.' Dat grondgebied is veel groter dan Oekraïne. 'Niet toevallig staat op nieuwe Chinese landkaarten de oorspronkelijke naam van Vladivostok: Zeekomkommer Dorp.'

Vergroot welvaart

politiek | Foundations | 2024

Het Verenigd Koninkrijk loopt hopeloos achter in economische activiteit en dus welvaartsgroei. Achter op de VS, maar ook op Frankrijk, Duitsland en andere EU-landen. Dat is simpel te verklaren: 'Het is lastig om iets te bouwen in Engeland. Maakt niet uit wat, of waar. Dat belemmert investeringen, duwt de prijs van energie omhoog, en maakt het lastig om economische 'clusters' te ontwikkelen.' Zegt een zeer lang essay, sommigen zouden zeggen 'beleidsstuk,' door drie redacteuren van een fascinerend nieuw online blad getiteld Works in Progress. Een paar voorbeelden:

• Tussen 2004 en 2021 verdrievoudigde de prijs van energie; die steeg twee keer zo snel als inflatie
• Tramlijnen zijn 2,5 keer zo duur om te bouwen als in Frankrijk. Leeds, bijna even groot als Amsterdam, heeft nog steeds geen tramnetwerk. Frankrijk bouwde de afgelopen 25 jaar tramdiensten in 21 steden.
• De aanvraagprocedure voor een tunnel onder de Thames rivier heeft tot nu toe bijna 300 miljoen pond gekost - dat is twee keer zo veel als wat Noorwegen uitgaf om de langste tunnel ter wereld te bouwen.

Het resultaat, zeggen de schrijvers: 'Minder productiviteit, lagere inkomens, lagere belastinginkomsten.'

Het probleem is niet: te weinig investeringen door de overheid. Maar: dat de overheid investeringen ontmoedigt door te veel regels en belemmeringen. Investeren in de bouw, vervoer en energie is onmogelijk gemaakt. 'Verbannen,' in de woorden van dit essay, dat iedere 'Ho,ho, ho!' meteen pareert met stapels documentatie.

Veel hiervan is ook van toepassing op Nederland. De angst voor bouwen - voor investeren in de infrastructuur van wonen, reizen en energie - verlamt economische groei die niet alleen maar comfort oplevert maar ook de ruimte schept voor alle andere dingen die we 'welvaart' noemen: tolerantie, mededogen met kansarmeren, innovatie en kunsten. (tip P. Vloemans)

Niet hopeloos

politiek | WSJ | 13 mrt 25

Europa staat niet zo zwak tegenover Rusland, analyseert de Wall Street Journal.

Wat is hier aan de hand?

politiek | Persuasion | 10 mrt 25

De historische parallel is: een tegenaanval op de soevereine staat, door machtige burgers. Vergelijk de opstanden van de adel in de 17de en 18de eeuw tegen het Engelse koningshuis, of de Franse Louis XIV, of Peter de Grote in Rusland. 'Niet verrassend. Er is geen enkele reden waarom 'de staat' voor eeuwig en altijd de unilaterale macht zou hebben.' Zelfs in de VS, waar nooit feodale machten bestonden, heeft de staat wel eens hulp moeten aanvaarden van plutocraten. JP Morgan redde in 1893 en 1907 de staat door financiële crises te bezweren. Nu zijn het de tech-miljardairs die denken dat ze het beter kunnen. Maar wel geholpen door de soevereine macht - de president zelf - dus de parallel gaat niet helemaal op. (tip A. Kloosterman)

Hoe erg is het?

politiek | Noahpinion | 2 mrt 25

Het belangrijkste is om uit te spreken: dit is niet normaal. Ambtenaren nodeloos bang maken met een ontslagbrief; het abrupt afbreken van internationale bondgenootschappen; de nonchalance waarmee Oekraïense soldaten aan het front worden opgegeven.

Een van de eersten die dit uitsprak was columnist Noah Smith, die een sterke periode doormaakt. 'Amerika wordt nu geregeerd door gangsters,' schreef hij nadat Oekraine president Zelensky was afgeblaft in het Witte Huis.

Nog erger

politiek | bron | datum

Maar het is niet eens het 'beleid' van de regering-Trump. Het is de toonzetting van het publiek discours. De arrogantie: Elon Musk die tegen de minister van buitenlandse zaken van Polen zegt 'Be quiet, small man!' De lompe intimidatie: "You haven't said thanks once!' zoals JD Vance tegen Zelensky zei.

En domweg sadisme:

Een video van deportaties wordt gepubliceerd onder de kop 'ASMR' (dat is een rustgevende prikkel aan de hersenen). Verzonden door het Witte Huis.

Waarom zegt niemand iets?

politiek |WSJ | 6 mrt 25

De Democratische partij is de oppositie. Daar moeten de tegenkrachten vandaan komen. Maar je hoort ze bijna niet. Ze zitten een beetje met suffe bordjes te zwaaien tijdens de toespraak van de president. 'Ze hadden moeten laten zien dat ze een alternatief bieden voor Trump, maar in plaats daarvan maakten ze juist duidelijk waarom hij gewonnen heeft,' schrijft Peggy Noonan, oud-speechwriter van Ronald Reagan en immer koelbloedig commentator op politici van links en rechts. De partij is 'te trots en te stom om te veranderen.' Ze vergelijkt het met 1981: Reagan werd president, en de Democraten waren verlamd. Pas in 1992 bedachten ze dat ze misschien hun standpunten iets meer moesten aanpassen aan die van de kiezers, en kozen ze Bill Clinton als hun kandidaat.

Jeffrey Sachs

politiek | YouTube| 3 mrt 25

U bent ongetwijfeld ook die lange toespraak tegengekomen van Jeffrey Sachs in het Europarlement. Sachs was ooit een gezaghebbend econoom maar is de laatste jaren alleen maar bezig China en Rusland te vergoelijken, en de Verenigde Staten aan te wijzen als grote boosdoener in de wereldpolitiek. Hij is een overtuigend spreker, maar hij heeft nog steeds ongelijk. De NAVO bedreigt niemand. De NAVO 'breidt niet uit,' landen vragen of ze lid mogen worden. Rusland is met tanks een buurland binnengevallen. Rusland plundert. Rusland martelt soldaten. Rusland executeert krijgsgevangenen. Rusland vermoordt dissidenten.

DOGE

politiek | Noahpinion | 10 feb 25

Waar is Elon Musk mee bezig? Wat is het doel van het Department of Government Efficiency (DOGE)? Wat is de opdracht, wat zijn de grenzen waarbinnen dit - ja, wat? Departement? Stuurgroep? Commandoteam? Infiltratieteam? - waarbinnen dit werkt??

Dat niemand dit weet is al verbluffend genoeg. Maar we blijven raden. Er is een komplottheorie die zegt dat Musk een vooruitgeschoven soldaat is van een geheime kliek techno-miljardairs, libertarische 'tech bros' die geen vertrouwen hebben in de staat en die het liefst willen opbreken. Het doorgaans degelijke MIT denkt dat Musk eindelijk gehoor geeft aan rapporten van de GAO, zeg maar de Amerikaanse Algemene Rekenkamer, die al jaren 'foutieve betalingen' inventariseert.

Maar ik zet mijn geld op de nijvere journalist Noah Smith. Die zegt: DOGE gaat niet over efficiëntie, of over geldverspilling. DOGE wil 'woke' uitroeien binnen de Amerikaanse overheid. Dit is wat Trump de kiezers heeft beloofd, en wat hij nu laat uitvoeren. Ambtenaren zijn linkser dan de gemiddelde Amerikaan (Smith toont onderzoek) dus het is logisch dat Trump daar begint.

Ik zou 'woke' vertalen als 'politiek correct.' Smith is iets subtieler: 'De kern van deze ideologie is dat Amerika een inherent racistisch land is, en dat deze erfzonde rechtgezet moet worden door 'antiracistische actie' - dus discriminatie ten faveure van niet-witte mensen - op ieder niveau en in iedere uithoek van de samenleving. De trans beweging, die een andere oorsprong heeft, wordt er vaak in gevoegd.'

De simpele, misschien wat botte methode is: iedereen ontslaan, en dan alle banen vullen met mensen die vooral niet politiek correct zijn. Zo deed Musk dat bij Twitter.

De gevaren zijn legio, en Smith somt ze op.

Noordpool

politiek, economie | WSJ | 3 feb 25

Schitterend overzicht van militair en economisch belang van de Poolcirkel. Actieve kaarten van scheepsverkeer, militaire bases, olie- en gasvelden, etc. Voorbeeld: Rotterdam-Sjanghai langs de noordkust van Rusland is twee weken sneller dan via het Suezkanaal.

Tracker

politiek | via Marginal Revolution | 25 jan 25

Executive Orders tracker: wat Trump wil, en wat lukt, in welke mate:

Wat heb je er aan?

tech | Ben Evans | 22 jan 25

Ben Evans schrijft: 'Ik vroeg ChatGPT40 hoeveel mensen als liftbediende werkten in de VS in het jaar 1980. (dat antwoord staat in de cijfers van het Amerikaanse CBS en het is: 21.982.) 'Eerst stel ik de vraag zonder verdere toelichting, en ik krijg een antwoord dat specifiek is, zonder bronvermelding, en fout.'

'Dan help ik hem door hem de primaire bron te vertellen, en ik krijg een ander fout antwoord met een lijst bronnen die inderdaad afkomstig zijn van het CBS, en de eerste link gaat naar de correcte PDF, maar het aantal is nog steeds fout. Hmm. Als ik hem de exacte PDF geef? Nee. Als ik hem vertel waar hij precies moet zoeken in de PDF? Nee. Als ik hem vraag het web af te stropen? Niks.'

'Het probleem is niet dat het antwoord fout is, maar dat ik dat alleen kan vaststellen door zelf al het werk te doen. Misschien kom ik dan dichter in de buurt. (...) Maar ik ben niet op zoek naar een antwoord dat misschien meer in de buurt komt, vooral als ik dat niet zelf kan zien. Ik wil een antwoord dat correct is.'

'Maar deze modellen doen niet aan 'correct.' Het zijn probabilistische, statistische systemen die jou vertellen hoe een goed antwoord er waarschijnlijk uit ziet. Het zijn geen deterministische systemen die jou vertellen wat het antwoord is. Ze 'weten' niet en ze begrijpen' niet - ze benaderen. Een 'beter' model benadert dichterbij, maar is nog steeds probabilistisch.'

OK, tot zo ver de skepsis. Evans zegt: je moet ook niet een probabilistisch systeem vragen om een deterministisch probleem op te lossen. Je moet niet een LLM vragen om een zoekopdracht uit te voeren. Misschien kun je een probabilistisch systeem (een LLM) leren om een deterministische zoekmachine te selecteren, die dan op zoek gaat naar het antwoord. En misschien is dit wel inherent aan disruptie: een totaal nieuw product doet de oude dingen slecht maar kan nieuwe dingen heel goed. Conclusie: we weten 't nog niet.

Cadeautje aan mezelf

geld | Noahpinion | 21 jan 25

Als je iets wilt van de president van de Verenigde Staten, kun je kijken of hij gevoelig is voor een cadeautje. Of een bedrag overmaken. Helaas, dat heet omkoping en dat mag niet. Maar met de cryptomunt TRUMP zou het wel kunnen.

Als TRUMP op, zeg maar, 50 dollar staat en je koopt voor 1 miljoen dollar aan coins, dan stijgt de koers. Laten we zeggen 10%, naar $55. Trump zelf heeft een berg van de TRUMP cryptocoins. Dus hij zou niet een miljoen, maar - op papier - miljarden rijker worden. Dit effect wordt nog versterkt doordat de 'float,' de hoeveelheid vrij beschikbare munten, relatief klein is. De meeste TRUMPs zijn in handen van Donald Trump.

Mooi gedachte-experiment van Noah Smith, die dat verder uitwerkt in deze post. Liquiditeit? Nou ja, als je geduldig bent is dat geen probleem. Strafbaar? Onmogelijk te bewijzen ... 'Het is onzeker hoeveel geld je nou uiteindelijk doneert door hun memecoin op te pompen, maar dat is dan de 'kostprijs' voor deze vlekkeloze, juridisch betonnen vorm van donatie.'

Hoe gaat 't?

wetenschap | Our World in Data | 3 jan 25

Kijk nou eens, schrijft Hannah Ritchie, hoofdredacteur van OWID: China heeft de uitstoot van zwaveldioxide spectaculair teruggebracht:

Inderdaad. Toch wel goed werk, zeker voor een land dat nog zo afhankelijk is van steenkool. Hoe zouden andere landen het doen?

(Als 't te priegelig wordt, klik op het plaatje)

Dan wordt duidelijk dat alle industriële grootmachten al tien of meer jaar bezig zijn hun uitstoot van nare stoffen te verminderen. Zelfs India lijkt op de meeste criteria een plafond te hebben bereikt. Frappant: de VS, toch de grootste economie met de goedkoopste fossiele brandstoffen, is in bijna alle categorieën de schoonste. Uitstoot van de hele wereld is enorm - logisch, arme landen hebben geen geld om 'schoon' te stoken - maar ook daar: de daling is ingezet.

Moslims en Joden

geschiedenis | Law&Liberty | 16 sep 24

Vorig jaar was het 100 jaar geleden dat het kalifaat, de 'nakomeling' van Mohammed en politiek leider van Moslims sinds de 7de eeuw, werd opgeheven. De laatste kalief werd verbannen uit Turkije door Mustafa Kemal Ataturk, de oprichter van de republiek. Staat boven religie, goed toch? Maar deze schrijver heeft een interessant tegenargument. Het kalifaat temperde extremisten, en vooral: was de Joden goed gezind. Eeuwenlang voelden de Joden zich veiliger in Moslimlanden dan in 'Christelijke' landen.

Byzantium, voordat de stad werd veroverd door de Ottomanen, had strenge anti-Joodse wetten. De Ottomanen lieten in 1326 de eerste synagoge op hun grondgebied toe, en gaven Joden ook andere rechten. Het nieuws bereikte Europa: Ashkenazi die uit Hongarije werden verbannen migreerden in 1376 naar wat nu Turkije is. Joden uit Frankrijk, Sicilië, Beieren en Salonika volgden in de decennia erna.

Toen de Ottomanen in 1453 eindelijk ook Byzantium veroverden, werd Constantinopel de beste plek ter wereld voor Joden om te leven, schrijft een Amerikaanse historicus - zoiets als de VS nu.

Het artikel sluit af met dit verhaal: toen de laatste kalief, Abdulmejid II, op de Orient Express werd gezet om Turkije voorgoed te verlaten, kreeg hij een opvallend warm afscheid van de stationsbeheerder, die Joods was. Gevraagd waarom, zei hij: 'De Ottomaanse dynastie is de beschermer van de Joden van Turkije. Toen onze voorvaderen werden verdreven uit Spanje, boden de Ottomanen bescherming. (...) Het is onze gewetensplicht om ze te helpen in hun donkere tijden, zo goed als we kunnen.'

Afrika in oorlog

politiek | WSJ via Tyler Cowen | 31 dec 24

Sinds 1946 zijn er niet zo veel oorlogen geweest in Afrika. Die strekken zich nu uit over een oost-west strook ten zuiden van de Sahara. Burgeroorlogen niet meegeteld. Het aantal vluchtelingen in die zone is de afgelopen 15 jaar verdrievoudigd.

Celibatair Korea

ook belangrijk | X, via Cowen | 31 dec 24

“Meer dan 40% van Zuid-Koreanen onder de 40 is opgehouden een partner te zoeken. Meer dan de helft van de twintigers zou de voorkeur geven aan een huwelijk zonder kinderen. Meer dan 30% van alle huishoudens bestaat uit één persoon."